*Η θεατρική κίνηση στην Αυστραλία αρχίζει το 1914 στο Σίδνεϊ με το ανέβασμα του θεατρικού έργου «Η λύρα του Γερο-Νικόλα»
*Ο Θ. Μακρυγιώργος στο φετεινό ανέβασμα του έργου «Η Λογοδοσμένη», στη Μελβούρνη, ανανεώνει και επικαιροποιεί το έργο με την προσθήκη ενός ντοκιμαντέρ από τη μαζική μετανάστευση και την προσθήκη μιας σύντομης σκηνής που δείχνει την Αντιγόνη, την τότε λογοδοσμένη νύφη, να αντιμετωπίζει σήμερα τις δυσάρεστες συνέπειες του αδυσώπητου γήρατος.
Από την παράσταση «Λογοδοσμένη». Φώτο: Jerry Therapos
Δρ ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΦΙΦΗΣ*
18 March 2019 3:57pm
Facebook Twitter: @NeosKosmos Instagram
Δρ Χρήστος Ν. Φίφης*
Τις τελευταίες εβδομάδες παρουσιάζεται στο Doncaster Secondary College της Μελβούρνης. με αρκετή επιτυχία, από τη θεατρική ομάδα «Παροικία» του Θανάση Μακρυγιώργου, το έργο του αείμνηστου Θόδωρου Πατρικαρέα «Η Λογοδοσμένη». Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Σίδνεϊ το 1963 και έκτοτε αρκετές φορές από διάφορες θεατρικές ομάδες. Ο Μακρυγιώργος στο φετεινό ανέβασμα ανανεώνει και επικαιροποιεί το έργο με την προσθήκη ενός ντοκιμαντέρ από τη μαζική μετανάστευση και την προσθήκη μιας σύντομης σκηνής που δείχνει την Αντιγόνη, την τότε λογοδοσμένη νύφη, να αντιμετωπίζει σήμερα τις δυσάρεστες συνέπειες του αδυσώπητου γήρατος. Το έργο του 1963, με το πανδοχείο στο Νιουτάουν του Σίδνεϊ που πσρέχει στέγη σε άτομα διαφόρων εθνοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της Αγγλοαυστραλιανής, δείχνει τις απαρχές του αυστραλιανού πολυπολιτισμού, ως αποτέλεσμα της μαζικής μετανάστευσης.
Ο αείμνηστος Δρ Κώστας Καστανάς που μετάφρασε στην Αγγλική τη θεατρική “Antipodean Trilogy” του Θόδωρου Πατρικαρέα σημειώνει στην εισαγωγή της μετάφρασής του ότι έργα σαν αυτά του ΘΠ αποτελούν ένα «σπουδαίο μέρος της Αυστραλιανής κουλτούρας και θα έπρεπε να παρουσιάζονται από επαγγελματικούς αυστραλιανούς θιοάσους:
“the plays of Patrikareas, original language aside, are part of the mainstream. They ought to be performed by our professional companies and directed to the general trheatre-going audiences.” (Castan, 2000: vi)
΄Εχουν γραφτεί αρκετά σημειώματα για τις τωρινές παραστάσεις του έργου. Αντίθετα, θα επιχειρήσω μια σύντομη επισκόπηση της πορείας του Ελληνικού παροικιακού θεάτρου μέχρι σήμερα.
Το Ελληνικό θέατρο στην Αυστραλία γνώρισε περιόδους ακμής αλλά τις δυο τελευταίες δεκαετίες σημειώνει μια πορεία σταδιακής κάμψης. Αναπόφευκτα, σχεδόν πάντοτε, λόγω των παροικιακών δεδομένων, ήταν ερασιτεχνικό και αντιμετώπιζε περιορισμούς. Δυο από τους κυριότερους περιορισμούς ήταν η έλλειψη μεγάλου θεατρόφιλου κοινού που θα παρακολουθούσε θεατρικές παραστάσεις σε τακτικά διαστήματα και η έλλειψη επάρκειας σχετικών παροικιακών θεατρικών έργων. Ως εκ τούτου, δεν μπορούσαν να υπάρχουν επαγγελματίες ντόπιοι ηθοποιοί και τα περισσότερα έργα που ανεβάζονταν ήταν κυρίως κωμωδίες και κάποια δράματα που είχαν σημειώσει επιτυχίες σε θέατρα της Ελλάδας.
Ο Θόδωρος Πατρικαρέας ήταν ένας σημαντικός θεατρικός συγγραφέας και, όπως σημειώθηκε παραπάνω, μια τριλογία παροικιακών του έργων, συμπεριλαμβανομένης της «Λογοδοσμένης» έχουν μεταφραστεί από τον Κώστα Καστανά στα Αγγλικά. ΄Αλλοι θατρικοί συγγραφείς που συνέβαλαν κατά καιρούς με έργα τους στο ελληνικό θέατρο της Αυστραλίας ή δημοσίευση σκηνών τους στον τύπο είναι οι Κωνσταντίνος Κυριαζόπουλος, Εντουαρντ Πάρυ στα Αγγλικά, Ανάργυρος Φατσέας, Λάμπης Πασχαλίδης, Βάσω Καλαμάρα, Γιάννης Βασιλακάκος, Σοφία Ράλλη-Καθαρείου, Κούλα Τέο, Στάθης Ραυτόπουλος, Δημήτρης Κατσαβός, Κώστας Αλεξιάδης, Γιώργος Μακρίδης, Γιώργος Καζούρης, Γεωργία Ξενοφού, Λάμπης Καλπακίδης, Βαγγέλης Μυγδάλης, Σωτήρης Μανταλβάνος, Πιπίνα Ιωσηφίδου- ΄Ελλη, Τες Λυσιώτη στα Αγγλικά, Ντίνα Αμανατίδου και άλλοι.
Το θέατρο είναι ένας ζωτικός τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης που συμβάλλει στην ενίσχυση της γλώσσας και στην παροικιακή κοινωνικοποίηση και συμμετοχή. ΄Ενα διεξοδικό άρθρο για το παροικιακό θέατρο είναι το άρθρο του Γιώργου Καναράκη (“The Greek theatre in Australia”, 2003:198-2011). Πρόσφατα κυκλοφόρησε επίσης ο τόμος της Ελένης Τσεφαλά: « «Εκατό Χρόνια Θέατρο των Ελλήνων στην Αυστραλία», 2018.
Η θεατρική κίνηση στην Αυστραλία αρχίζει το 1914 στο Σίδνεϊ με το ανέβασμα του θεατρικού έργου «Η λύρα του Γερο-Νικόλα». Μια θεατρική ομάδα άρχισε στο Σίδνεϊ το 1915 αλλά μετά από λίγα χρόνια διαλύθηκε. Ο Γιώργος Παϊζης, ωστόσο συνέχισε τις θεατρικές του δραστηριότητες για αρκετές δεκαετίες μέχρι το θάνατό του το 1984 Στη δεκαετία του 1950 δυο νέοι θεατρικοί εργάτες έκαναν την εμφάνισή τους στο Σίδνεϊ, και οι δύο από την Αίγυπτο, οι Χρυσόστομος Μαντουρίδης και Λάμπης Πασχαλίδης. Για τον Πασχαλίδη ο Καναράκης (2006) σημειώνει ότι η μεγάλη αγάπη του παρέμεινε το θέατρο που το υπηράτησε ποικιλοτρόπως για 18 ολόκληρα χρόνια. Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Χρυσόστομος Μαντουρίδης (Κάιρο 1915- Σίδνεϊ 1980). Στο Κάιρο ανέβασε αρχαίες ελληνικές τραγωδίες με μεγάλη επιτυχία. Το θέατρο ήταν η καλλιτεχνική του ενασχόληση και στο Σίδνεϊ όπου μετανάστευσε το 1949 και σύντομα δημιούργησε την Ελληνική Θεατρική Ομάδα. Μέχρι λίγο πριν το θάνατό του ανέβασε και ερμήνευσε περισσότερα από 25 έργα μεταξύ των οποίων και 3 αρχαίες τραγωδίες. Ο Καναράκης στο άρθρο του για τον Μαντουρίδη (σσ. 179-209: 1993) συνοψίζει επιγραμματικά την καλλιτεχνική προσφορά του:
(Σε μετάφραση) Ο Μαντουρίδης ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλο πάθος για το θέατρο, ιδιαίτερα για το ελληνικό δράμα και ιδιαίτερα για τους μεγάλους κλασικούς. Σ’ όλη τη ζωή του στην Αυστραλία, άφησε τη σφραγίδα του στο ελληνικό θέατρο σ’ αυτή τη χώρα ως σκηνοθέτης και παραγωγός και επίσης ως ηθοποιός. Τα ποικίλα ταλέντα του, ωστόσο, βρήκαν περαιτέρω έκφραση στο σχεδιασμό σκηνικών, προγραμμάτων, αφισσών, στη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη διακόσμηση και ακόμη, ως ένα σημείο στην ποίηση. (1997: 179)
΄Αλλες ερασιτεχνικές καλλιτεχνικές ομάδες που συνέβαλαν στο Σίδνεϊ είναι ο Τάκης Καλδής, ο Καλλιτεχνικός ΄Ομιλος, ο ΄Ατλας, το Νέο Θέατρο, ο Πέτρος Πρίντεζης. Το 1987 ο Σταύρος Οικονομίδης ίδρυσε στο Σίδνεϊ το «Θέατρο Τέχνης» που συνεχίζει την παραγωγή του μέχρι σήμερα. Ευκαιριακές παραστάσεις δίνονταν επίσης στη Βρισβάνη και άλλες πρωτεύουσες ή μεγάλες πόλεις της Αυστραλίας.
Στη Μελβούρνη μια πρώτη θεατρική παράσταση ανεβάστηκε το 1917 από το Σύλλογο Ελληνίδων Κυριών. Ανέβασαν το έργο του τοπικού γιατρού Κωνσταντίνου Κυριαζόπουλου «Ο Αδιάκριτος Μουσαφίρης». Η παράσταση αποσκοπούσε στη συλλογή χρημάτων προς ενίσχυση των ορφανών πολέμου στην Ελλάδα. Κατά καιρούς διάφορες ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες από το σχολείο της Κοινότητας, τον «Ορφέα¨, τον «Οδυσσέα», το «Δημόκριτο» το Σύλλογο Φοιτητών “Olympic” ανέβαζαν παραστάσεις και κάποιες φορές τις παρουσίαζαν στην Αδελάΐδα ή άλλες πόλεις. Το 1951 η ΕΕΑΜΑ δημιούργησε θεατρική ομάδα η οποία έκτοτε ανεβαζει έργα τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Θεατρικές παραστάσεις μετά το 1951 παρουσιάστηκαν επίσης από το σύλλογο ελλήνων φοιτητών Μελβούρνης, το Δημήτρη Κατσούλη με παραστάσεις Καραγκιόζη, τον Ανδρέα Λιναρδάτο με παιδικό θέατρο και την ΕΠΝΑ, η οποία στη δεκαετία του 1980 δημιούργησε επίσης ένα θεατρικό εργαστήρι. Το 1974 ιδρύθηκε στη Μελβούρνη από το Νίκο Σκιαδόπουλο η θεατρική Σχολή «Γέφυρα» η οποία ανέβαζε θεατρικά έργα από μια ευρεία κλίμακα από το ελληνικό και διεθνές θέατρο. Το 1980 η «Λαϊκή Σκηνή» Μελβούρνης με το Σάκη Φειδογιάννη προκήρυξε διαγωνισμό θεατρικού έργου και το βραβείο μοιράστηκαν τα έργα της Βάσως Καλαμάρα και του Γιάννη Βασιλακάκου.
΄Αλλες θεατρικές ομάδες στη μετά το 1980 περίοδο είναι η διαρκής προσπάθεια της ΕΕΑΜΑ και ο νέος τότε θίασος «Ελληνικό Θέατρο Αυστραλίας» (ΕΘΑ). Το ΕΘΑ κατά τον Θανάση Μακρυγιώργο άρχισε το 1981 από τον Μιχάλη Νικολούδη, τον ίδιο, τον Ανδρέα Λιναρδάτο και τον Χάρη Κατσούλη και αναζωογόνησε το παροικιακό θέατρο
«που εκείνη τη δεδομένη στιγμή βρισκόταν σε πτώση. Αναζητήσαμε παροικιακούς συγγραφείς … Κατσαβός, Αλεξιάδης, Κούλα Τέο, Μακρυγιαννάκης, κ.α. με έργα όπως «Hav’ are you Παροικία;», «Της Παροικίας το κάγκελο», κλπ. …Κάτι που πρέπει να τονιστεί, τότε δίνονταν παραστάσεις από παλιότερους θιάσους ενός ή δύο Σαββατοκύριακων σε μεγάλα θέατρα. Εμείς φέραμε τον κόσμο στο θέατρο με παραστάσεις σε μικρότερα θέατρα αλλά επί σειρά περισσότερων εβδομάδων…» (Ραδιοφωνική συνέντευξη του Θανάση Μακρυγιώργου στον γράφοντα, 3ΖΖΖ, 25/2/2015)
΄Αλλοι θίασοι ήταν το «Θέατρο Τέχνης» του Νίκος Σκιαδόπουλου που τότε συνεργαζόταν με το Σχολείο του Αγίου Ιωάννου και αργότερα με το ΕΚΕΜΕ του Πανεπιστημίου Λα Τρομπ. Επίσης οι θίασοι Πειραματικό θέατρο με το Σάκη Δραγώνα, ο «Κυπριακός» ο «Ποντιακός», το Απόδημο Θέατρο Αυστραλίας, ο Μαξ Μαστροσάββας στην Αδελαΐδα και άλλες πιο εφήμερες θεατρικές ομάδες. Το Μάρτη του 1990 ξεκίνησε το θέατρο «Παροικία» του Θανάση Μακρυγιώργου με τον «Πατούχα» του Κονδυλάκη.
«…Παιζόταν για 7 Σαββατοκύριακα και το είδε «ένα ρεκόρ θεατών 5500 ατόμων. …Ακολούθησαν παροικιακά έργα με ντόπιους συγγραφείς όπως οι Μανταλβάνος, Καζούρης, Μακρίδης αλλά και ‘Ζορμπάς’ και ‘Βοσκοπούλα’ αλλά και μερικά κλασικά. Σήμερα είναι πιο δύσκολες οι συνθήκες. Σήμερα δεν βρίσκεις ντόπιο υλικό. Το βλέπω ως παρακμή της παροικίας. Τότε υπήρχαν ζωγράφοι, μουσικοί. Τώρα στη Μελβούρνη έχουμε μείνει εμείς, η ΕΕΑΜΑ και στο Σίδνεϊ ο Σταύρος Οικονομίδης που επιμένει σαν ήρωας. …Σήμερα το θέατρο βρίσκεται σε πτώση. ΄Ενα έργο να μπεις μέσα δεν έχεις πια τη δυνατότητα να κάνεις θέατρο. Είναι πολυέξοδο, οικονομικά ασήκωτο. …Η αντιμετώπισή μας είναι επαγγελματική, ενώ πληρωνόμαστε ερασιτεχνικά ή καθόλου αλλά πληρώνουμε τα πάντα…» (Μακρυγιώργος, συνέντευξη 25/2/2015)
Στις συνθήκες αυτές, η παρούσα επιτυχία του έργου του Πατρικαρέα από το ανέβασμα του θιάσου «Παροικία» αποτελεί ένα ελπιδοφόρο αναζωογονίκό μήνυμα. Ελπίζουμε η αναζωογόνηση να μην είναι παροδική αλλά να συνεχιστεί για πολύ.
Σύντομη Βιβλιογραφία
Γιώργος Καναράκης, Μια Οδύσσεια στο Ελληνικό Θέατρο της Αυστραλίας. Το φαινόμενο του Χρυσόστομου Μαντουρίδη, Σύδνεϊ, 1993.
_______, In the Wake of Odysseus. Portraits of Greek Settlers in Australia, RMIT University, Melbourne, 1997.
_______, «Η Θεατρική Δημιουργία των Ελλήνων στην πολυπολιτισμική Αυστραλία», στο: Μιχάλης Δαμανάκης (επ.) Πρακτικά Συμποσίου 22-23 Ιουλίου 2006», Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ, Ρέθυμνο 2007:43-54.
Theodore Patrikareas, Antipodean Trilogy (Three Greek-Australian Plays). Translated by Con Castan, RMIT University, Melbourne, 2000.
Ελένη Τσεφαλά, Εκατό Χρόνια Θέατρο των Ελλήνων στην Αυστραλία, 1910 – 2010. 24 Γράμματα, Αθήνα, 2018.
Χρήστος Ν. Φίφης, Από τους καθ’ ημάς Αντίποδες, Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 2015.
(Ο Δρ Χρήστος Ν. Φίφης είναι επίτιμος ερευνητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου La Trobe)
https://neoskosmos.com/el/210997/to-elliniko-theatro-stin-afstralia/?fbclid=IwAR1TiXytTV4BwLxpuOooJWY510CefHqesG7qBsZ5yJbG7t2G5QaKJEMoEdM
