- Κατηγορία: Αφιέρωματα
- Εμφανίσεις: 1979
http://www.lefkastour.gr
ΒΙΝΤΕΟ Θ. ΚΑΤΩΠΟΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΣΑΝΙΚΗ ΒΕΛΟΝΙΑ
http://www.youtube.com/watch?v=kL48XRL9bFo
Η Καρσάνικη Βελονιά είναι μια τεχνική κεντήματος εντελώς διαφορετική από κάθε άλλη βελονιά στον ελλαδικό χώρο ή και πέραν αυτού. Ο καμβάς της σταυροβελονιάς, που προϋπήρξε και χρησιμοποιήθηκε από τις κεντήστρες της πατρίδας μας, αλλά και από αυτές του νησιού της Λευκάδας, δεν έχει καμιά σχέση με την τεχνική της ¨Καρσάνικης Βελονιάς¨. Η τεχνική της καρσάνικης βελονιάς αποτελεί σύλληψη και δημιουργία των γυναικών της Καρυάς, του κεφαλοχωριού αυτού της Λευκάδας, από όπου και πήρε το όνομά του. Οι κεντήστρες της Καρυάς δούλευαν τη σταυροβελονιά σε βαμβακερά ή και λινά χοντρά υφάσματα χρησιμοποιώντας κλωστές χοντρές πολύχρωμες. Παράλληλα όμως, αισθανόταν την ανάγκη να εκφράσουν μέσα από την τέχνη του κεντήματος λεπτότερες ευαισθησίες. Σε αυτές σαφώς δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν με τα συνηθισμένα «φωναχτά» πολύχρωμα και ελεύθερα σχέδια. Η καρσάνα κεντήστρα ευαισθητοποιείται, ψάχνει τολμάει και δημιουργεί νέα τεχνοτροπία και νέες συνθέσεις. Στη θέση της σταυροβελονιάς εμφανίζεται η «Καφασοβελονιά», « το λοξό πλακέ» και το « Σταυρογάζι».
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα εισβάλει αποφασιστικά στο χώρο των κεντηστριών της Καρυάς η γυναίκα που έμελλε να αναδείξει και να επιβάλει τη νέα τεχνική. Η Μαρία Σταύρακα ή Κουτσοχέρω. Η Μαρία Σταύρακα γεννήθηκε στην Καρυά μεταξύ των ετών 1860 -1865 και πέθανε το 1948. δούλευε από μικρή στα κτήματα των γονιών της, βοσκούσε τα «μαρτίνια», σκαρφάλωνε στα δέντρα. Από ένα δέντρο έπεσε σε μικρή ηλικία και έσπασε το δεξί της χέρι. Η πληγή μολύνθηκε και οι γιατροί, για να προφθάσουν τα χειρότερα, της το έκοψαν πάνω από τον αγκώνα. Η Μαρία, παρ’ ότι κουτσοχέρα πια, συνεχίζει να δουλεύει στα κτήματα, συνεχίζει να σκαρφαλώνει στα δέντρα. Πέφτει για δεύτερη φορά και σπάζει το αριστερό της χέρι. Αυτό δεν της το έκοψαν, μα έμεινε ανάπηρο. Τώρα πια είναι υποχρεωμένη να ξεχάσει τις αγροτικές ασχολίες. Αλλά ο ανήσυχος χαρακτήρας της δεν την αφήνει να ηρεμίσει. Τολμάει με το μοναδικό και ανάπηρο χέρι της να μάθει να κεντάει με τη νέα τεχνική της καφασοβελονιάς. Η Μαρία προσπαθεί να μεταδώσει τις γνώσεις της γύρω από την τεχνική της κεντητικής νοοτροπίας στα κορίτσια του χωριού αλλά συναντά δυσκολίες. Ελάχιστοι γονείς επιτρέπουν στα κορίτσια τους στην «τρελο- Μαριά» την κουτλή. Εκείνη όμως πεισματώνει και επιμένει. Και τελικά δικαιώνεται. Τα έργα τα δικά της αλλά και των λιγοστών μαθητριών της γίνονται γνωστά και έξω από την Καρυά. Ώσπου πληροφορείται για την αξιόλογη αυτή λαϊκή τέχνη η Ζωή Βαλαωρίτη, νύφη του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, η οποία επισκέπτεται τη Μαρία και μένει έκθαμβη μπροστά στο έργο της. Συνεννοείται με την τότε βασίλισσα Σοφία και ιδρύει στην Καρυά τη « Σχολή Κεντημάτων « το 1912.
Το βασικό στοιχείο της διαφορετικότητας στην καρσάνικη βελονιά είναι ο καινούριος τρόπος που οι κεντήστρες τρυπούν τις διασταυρώσεις των κλωνιών στημονιού – υφαδιού, ο αριθμός των κλωνιών που η κάθε βελονιά καλύπτει και η κατεύθυνση της κλωστής κατά την κάλυψη ( τεχνική κεντήματος ) και τα σχέδια που προέκυπταν κατά τη διάρκεια των διακοσίων περίπου ετών που οι γυναίκες δούλεψαν στο κέντημα. Διακρίνουμε τρεις τεχνικές στο καρσάνικο κέντημα: Η Καφασοβελονιά, το Πλακέ και το Σταυρογάζι. Τα σχέδια του κεντήματος είναι: η Κούπα, το Ψαράγκαθο, οι Ρόδες, η Σφραγίδα, η Λύρα, τα Φιοράκια, το φελί, το Μοτίφ.(πηγη: http://www.karya.gov.gr/).
Θα πρέπει να τονιστεί οτι στην Καρυά υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια το Λαογραφικό Μουσείο «Μαρία Κουτσοχέρω» το οποίο είναι προσωπική προσπάθεια του καρσάνου Θοδωρή Κατωπόδη ο οποίος με προσωπική δουλειά και έξοδα έχει καταφέρει να φτιάξει ένα μουσείο που αποτελεί στολίδι για την Καρυά αλλά και για όλη την Λευκάδα. Με μηδενική βοήθεια από την πολιτεία όπως μας είπε ο ίδιος αλλά με το μεράκι του και την αγάπη του στο τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε έφτιαξε το μουσείο για να καταφέρει να διατηρήσει ζωντανή την ιστορία του τόπου μας. Το σπίτι-μουσείο φιλοξενεί τα αυθεντικά κεντήματα της Κουτσοχέρως και πολλά άλλα εκθέματα, από τον αργαλειό μέχρι τις κλωστές και από τα υφάσματα μέχρι το κρεβάτι της. Κατεβαίνοντας τα παλιά ξύλινα σκαλιά βλέπεις ένα σπίτι που ξυπνά μνήμες από το παρελθόν. Σχεδόν έχεις την αίσθηση πως ανά πάσα στιγμή θα δεις μπροστά σου την Κουτσοχέρω ή θα δεις το τσουκάλι να βράζει με μια γυναίκα να μαγειρεύει και να ετοιμάζει το τραπέζι για τα παιδιά της. Τα στρωμένα κρεβάτια, το τραπέζι με τα πιάτα και τα μαχαιροπίρουνα, μοιάζουν να περιμένουν τους ιδιοκτήτες τους λες και όλα θα γίνουν όπως ήταν πριν από δεκαετίες.
http://www.youtube.com/watch?v=kL48XRL9bFo
Η Καρσάνικη Βελονιά είναι μια τεχνική κεντήματος εντελώς διαφορετική από κάθε άλλη βελονιά στον ελλαδικό χώρο ή και πέραν αυτού. Ο καμβάς της σταυροβελονιάς, που προϋπήρξε και χρησιμοποιήθηκε από τις κεντήστρες της πατρίδας μας, αλλά και από αυτές του νησιού της Λευκάδας, δεν έχει καμιά σχέση με την τεχνική της ¨Καρσάνικης Βελονιάς¨. Η τεχνική της καρσάνικης βελονιάς αποτελεί σύλληψη και δημιουργία των γυναικών της Καρυάς, του κεφαλοχωριού αυτού της Λευκάδας, από όπου και πήρε το όνομά του. Οι κεντήστρες της Καρυάς δούλευαν τη σταυροβελονιά σε βαμβακερά ή και λινά χοντρά υφάσματα χρησιμοποιώντας κλωστές χοντρές πολύχρωμες. Παράλληλα όμως, αισθανόταν την ανάγκη να εκφράσουν μέσα από την τέχνη του κεντήματος λεπτότερες ευαισθησίες. Σε αυτές σαφώς δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν με τα συνηθισμένα «φωναχτά» πολύχρωμα και ελεύθερα σχέδια. Η καρσάνα κεντήστρα ευαισθητοποιείται, ψάχνει τολμάει και δημιουργεί νέα τεχνοτροπία και νέες συνθέσεις. Στη θέση της σταυροβελονιάς εμφανίζεται η «Καφασοβελονιά», « το λοξό πλακέ» και το « Σταυρογάζι».
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα εισβάλει αποφασιστικά στο χώρο των κεντηστριών της Καρυάς η γυναίκα που έμελλε να αναδείξει και να επιβάλει τη νέα τεχνική. Η Μαρία Σταύρακα ή Κουτσοχέρω. Η Μαρία Σταύρακα γεννήθηκε στην Καρυά μεταξύ των ετών 1860 -1865 και πέθανε το 1948. δούλευε από μικρή στα κτήματα των γονιών της, βοσκούσε τα «μαρτίνια», σκαρφάλωνε στα δέντρα. Από ένα δέντρο έπεσε σε μικρή ηλικία και έσπασε το δεξί της χέρι. Η πληγή μολύνθηκε και οι γιατροί, για να προφθάσουν τα χειρότερα, της το έκοψαν πάνω από τον αγκώνα. Η Μαρία, παρ’ ότι κουτσοχέρα πια, συνεχίζει να δουλεύει στα κτήματα, συνεχίζει να σκαρφαλώνει στα δέντρα. Πέφτει για δεύτερη φορά και σπάζει το αριστερό της χέρι. Αυτό δεν της το έκοψαν, μα έμεινε ανάπηρο. Τώρα πια είναι υποχρεωμένη να ξεχάσει τις αγροτικές ασχολίες. Αλλά ο ανήσυχος χαρακτήρας της δεν την αφήνει να ηρεμίσει. Τολμάει με το μοναδικό και ανάπηρο χέρι της να μάθει να κεντάει με τη νέα τεχνική της καφασοβελονιάς. Η Μαρία προσπαθεί να μεταδώσει τις γνώσεις της γύρω από την τεχνική της κεντητικής νοοτροπίας στα κορίτσια του χωριού αλλά συναντά δυσκολίες. Ελάχιστοι γονείς επιτρέπουν στα κορίτσια τους στην «τρελο- Μαριά» την κουτλή. Εκείνη όμως πεισματώνει και επιμένει. Και τελικά δικαιώνεται. Τα έργα τα δικά της αλλά και των λιγοστών μαθητριών της γίνονται γνωστά και έξω από την Καρυά. Ώσπου πληροφορείται για την αξιόλογη αυτή λαϊκή τέχνη η Ζωή Βαλαωρίτη, νύφη του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, η οποία επισκέπτεται τη Μαρία και μένει έκθαμβη μπροστά στο έργο της. Συνεννοείται με την τότε βασίλισσα Σοφία και ιδρύει στην Καρυά τη « Σχολή Κεντημάτων « το 1912.
Το βασικό στοιχείο της διαφορετικότητας στην καρσάνικη βελονιά είναι ο καινούριος τρόπος που οι κεντήστρες τρυπούν τις διασταυρώσεις των κλωνιών στημονιού – υφαδιού, ο αριθμός των κλωνιών που η κάθε βελονιά καλύπτει και η κατεύθυνση της κλωστής κατά την κάλυψη ( τεχνική κεντήματος ) και τα σχέδια που προέκυπταν κατά τη διάρκεια των διακοσίων περίπου ετών που οι γυναίκες δούλεψαν στο κέντημα. Διακρίνουμε τρεις τεχνικές στο καρσάνικο κέντημα: Η Καφασοβελονιά, το Πλακέ και το Σταυρογάζι. Τα σχέδια του κεντήματος είναι: η Κούπα, το Ψαράγκαθο, οι Ρόδες, η Σφραγίδα, η Λύρα, τα Φιοράκια, το φελί, το Μοτίφ.(πηγη: http://www.karya.gov.gr/).
Θα πρέπει να τονιστεί οτι στην Καρυά υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια το Λαογραφικό Μουσείο «Μαρία Κουτσοχέρω» το οποίο είναι προσωπική προσπάθεια του καρσάνου Θοδωρή Κατωπόδη ο οποίος με προσωπική δουλειά και έξοδα έχει καταφέρει να φτιάξει ένα μουσείο που αποτελεί στολίδι για την Καρυά αλλά και για όλη την Λευκάδα. Με μηδενική βοήθεια από την πολιτεία όπως μας είπε ο ίδιος αλλά με το μεράκι του και την αγάπη του στο τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε έφτιαξε το μουσείο για να καταφέρει να διατηρήσει ζωντανή την ιστορία του τόπου μας. Το σπίτι-μουσείο φιλοξενεί τα αυθεντικά κεντήματα της Κουτσοχέρως και πολλά άλλα εκθέματα, από τον αργαλειό μέχρι τις κλωστές και από τα υφάσματα μέχρι το κρεβάτι της. Κατεβαίνοντας τα παλιά ξύλινα σκαλιά βλέπεις ένα σπίτι που ξυπνά μνήμες από το παρελθόν. Σχεδόν έχεις την αίσθηση πως ανά πάσα στιγμή θα δεις μπροστά σου την Κουτσοχέρω ή θα δεις το τσουκάλι να βράζει με μια γυναίκα να μαγειρεύει και να ετοιμάζει το τραπέζι για τα παιδιά της. Τα στρωμένα κρεβάτια, το τραπέζι με τα πιάτα και τα μαχαιροπίρουνα, μοιάζουν να περιμένουν τους ιδιοκτήτες τους λες και όλα θα γίνουν όπως ήταν πριν από δεκαετίες.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ ΗΤΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟΝ Ρ.ΜΑΝΘΟΥΛΗ
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: