Σύνοψη 

της Θεωρίας Dörpfeld

Δημήτρη Σπ.ύ Τσερέ, Φιλολόγου

Ο Dörpfeld, πριν να ασχοληθεί με τη Λευκάδα, έκανε ανασκαφές στην Ιθάκη.

 Τα αποτελέσματα όμως δεν τον έπεισαν ότι αυτή είναι η πατρίδα του Οδυσσέα. 

Έτσι το 1900 αποφασίζει να ψάξει την ομηρική Ιθάκη στη Λευκάδα.

Τις ανασκαφές στη Λευκάδα τις άρχισε το 1901 και την πρώτη εκτενή έκθεση της

 θεωρίας του τη δημοσίευσε με τον τίτλο «Das Homerische Ithaka» στα Σύμμικτα Perrot 

στο πανηγυρικό τεύχος για για την 70η επέτειο των γενεθλίων του ιστορικού της τέχνης 

Georges Perrot (Paris 1902). Όλα τα αποτελέσματα της πολύχρονης έρευνάς του 

τα δημοσίευσε στο μνημειώδες έργο του Alt Ithaka (München, 1927). Το Alt Ithaka

 αποδόθηκε στα ελληνικά από τον Βασίλη Φραγκούλη: «Λευκάς, η ομηρική Ιθάκη»,

 Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, Β΄ (1972), Αθήνα 1973, ο οποίος πρόσθεσε
\
 αρκετά σχόλια στο κείμενο του Dörpfeld.

Ο πυρήνας της θεωρίας του βρίσκεται στο περίφημο χωρίο του  ι της Οδύσσειας: 

Νεαιτάω[1] δ’  Ἰθάκην εὐδείελον[2]· ἐν δ’ ὄρος αὐτῇ, 

Νήριτον εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές [3]· ἀμφὶ[4] δὲ νῆσοι 

πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι[5], 

Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.

Αὐτή  δὲ  χθαμαλὴ[6] πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται 

πρὸς ζόφον[7], αἱ  δὲ  τ’ ἂνευθε πρὸς ἠῶ  τ’ ἠέλιόν τε[8]...

                                                                                                  
     (Ομήρου ι, 21-26)

   

  Στις ομηρικές ονομασίες του χωρίου:  Ιθάκη, Δουλίχιον, Σάμη, Ζάκυνθος 

ο Dörpfeld «διαβάζει» αντίστοιχα:  Λευκάδα, Κεφαλληνία, Ιθάκη,

 Ζάκυνθος.

Σ’ αυτούς που (στηριζόμενοι κυρίως στον αρχαίο γεωγράφο


 του 1ου π.Χ. αιώνα Στράβωνα[9]) 

υποστήριζαν ότι η Λευκάδα στην αρχαιότητα δεν ήταν νησί, ο Dörpfeld. απαντά ότι 


η Λευκάδα ήταν πάντα νησί και ότι η διάνοιξη της διώρυγας  ανάμεσα από τη Λευκάδα 

και την Ακαρνανία απ’ τους Κορίνθιους τον 7ο π.Χ. αιώνα (την οποία αναφέρει ο Στράβων


) έγινε απλώς για να απομακρυνθούν τα φερτά υλικά και να εκβαθυνθεί η λιμνοθάλασσα,

 όπως πολλές φορές έχει γίνει μέχρι σήμερα χωρίς να αμφισβητηθεί η ιδιότητα της 

Λευκάδας ως νησιού. 

Η αλλαγή του ονόματος έγινε όταν οι Δωριείς περί το 1100 π.Χ. κατέκτησαν 

τη σημερινή Λευκάδα, δηλαδή την τότε Ιθάκη. Οι Ιθακήσιοι κατέφυγαν

 στην τότε ονομαζόμενη Σάμη και την ονόμασαν Ιθάκη, όπως ονομαζόταν 

η παλιά τους πατρίδα.

---

 [1] ναιετάω = κατοικώ
       [2] εϋδείελος = με το ωραίο δειλινό, όχι η ευδιάκριτη, αυτή που διακρίνεται από μακριά.
       [3] εἰνοσίφυλλον, ἀριπρεπές = δασωμένο και δυνατό
       [4] ἀμφὶ  δὲ νῆσοι = πέριξ αυτής, και από τις δύο μεριές της, όχι η Ιθάκη στο κέντρο
 και τα νησιά κύκλο γύρω
       [5] μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι = πολύ κοντά το ένα στο άλλο
       [6] χθαμαλή : Η θάλασσα στα ανοιχτά της φαίνεται ψηλή, προς τη στεριά χαμηλώνει.
       [7] πανυπερτάτη πρὸς ζόφον: Σήμερα γνωρίζουμε ότι το πιο δυτικό νησί από τα
 τέσσερα είναι η Κεφαλλονιά.
 Για να άρει την αντίφαση ο Dörpfeld, υποστηρίζει ότι ο προσανατολισμός των
 αρχαίων δεν ήταν τόσο ακριβής
 όσο ο δικός μας και, σύμφωνα μ’ αυτόν τον μη ακριβή προσανατολισμό,
 δυτικότερη θεωρούσαν τη Λευκάδα,
 δηλαδή την ομηρική Ιθάκη.
      [8] Κατά τον Dörpfeld  η σωστή μετάφραση των κρίσιμων στίχων 25-26 είναι: 
Αυτή κείται χαμηλά στη θάλασσα 
(δηλαδή: κοντά στην ακτή) [Αὐτή  δὲ  χθαμαλὴ εἰν ἁλί κεῖται], 
τελευταία από τα τέσσερα 
νησιά προς δυσμάς [πανυπερτάτη πρὸς ζόφον], τα δε άλλα νησιά
  βρίσκονται απομακρυσμένα από
 την ακτή [αἱ  δὲ  τ’ ἄνευθε] προς την ανατολή και τον ήλιο
 [πρὸς ἠῶ  τ’ ἠέλιόν τε]
     [9] Στράβωνος Χ, 452: Κορίνθιοι δὲ πεμφθέντες ὑπό Κυψέλου
 καὶ Γαργάσου ταύτην τε 
κατέσχον τὴν ἀκτὴν καὶ μέχρι τοῦ Ἀμβρακικοῦ κόλπου 
προσῆλθον καὶ ἥ τε Ἀμβρακία συνῳκίσθη 
καὶ Ἀνακτόριον καὶ τὴν τε χερσόννησον διορύξαντες
 ἐποίησαν νῆσον τὴν Λευκάδα.

Δημήτρη Σπ.ύ Τσερέ, Φιλολόγου

Οι τοποθεσίες

Α/	Τοποθεσία κατά Όμηρο	Σημερινή τοποθεσία
Α	Η θέση της ομηρικής Ιθάκης	Oι τάφοι στο «Στενό» του Νυδριού
	Το λιμάνι της πόλης της Ιθάκης	Ο όρμος του Βλυχού
	Το εἰνοσίφυλλον  καὶ  ἀριπρεπές ὄρος Νήριτον	κορυφή Λαϊνάκι
	Η μελάνυδρος κρήνη	το Μαυρονέρι
	Ο Ἕρμαιος λόφος	η κορυφή του «Αμαλή»
	Το όρος Νήϊον	οι Σκάροι
	Ο μικρός λιμένας Ρεῖθρον	οι εκβολές του «Δημοσάρι»
	Το αγρόκτημα του Λαέρτη	Το κτήμα του «Πασά»
	Το χοιροστάσιο του Εύμαιου
	Η ομηρική Αστερίς	Το Αρκούδι
	Ο όρμος που αποβιβάστηκε ο Τηλέμαχος	Το Σκύδι
	Τα ομηρικά νησιά των Ταφίων	Ο Κάλαμος και ο Καστός
	Ὁ λιμὴν τοῦ Φόρκυνος	Ο όρμος των Συβότων
	Ἀκτὴ ἠπείροιο	Η χερσόνησος της Πλαγιάς
	Η ομηρική Νήρικος	Η Κεχροπούλα (ή Κερχοπούλα)
	Η Νήρικος των κλασσικών χρόνων	Στον Άγιο Γεώργιο Πλαγιάς