Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Λιβάδι (1605 – 2005)

Σύμφωνα με τους ιστορικούς της Λευκάδας Κωνσταντίνο Μαχαίρα και Παναγιώτη Ροντογιάννη, το 1605 ο ιερομόναχος π. Ιερεμίας Αραβανής από την Καρυά, έχτισε το ναό του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου στο Λιβάδι της Καρυάς. Μαζί έχτισε και λίγα κελιά και κάλεσε και άλλους δύο μοναχούς να εγκατασταθούν και να ζήσουν το μοναχικό βίο. Έτσι αρχίζει την μακρά και ιστορική πορεία της η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στο Λιβάδι. Ο πρωτοπρεσβύτερος π. Γεράσιμος Ζαμπέλης, ο οποίος έχει ασχοληθεί επισταμένα με την εκκλησιαστική ιστορία της Λευκάδος και έχει γράψει και βιβλίο σχετικά με την Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου, αναφέρει ότι η ιστορία του Μοναστηριού αρχίζει πολύ παλιότερα από τα μέσα του δεκάτου πέμπτου αιώνα. Τότε, μετά της Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, έφτασε στην Ελλάδα η Ελένη Παλαιολογίνα, η οποία ήταν θυγατέρα του Θεόδωρου Παλαιολόγου αδελφού του τελευταίου αυτοκράτορα της Ρωμιοσύνης Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Η Ελένη, η οποία έγινε μοναχή με το όνομα Υπομονή, βοήθησε στο χτίσιμο Μονών και Εκκλησιών, όπως η Ιερά Μονή Οδηγήτριας Λευκάδος. Τότε είναι πολύ πιθανόν να ιδρύθηκε και η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου και αργότερα, το 1605, ο Ιερεμίας Αραβανής ή την αναστήλωσε ή την επέκτεινε.

Ένας από τους κτήτορες της Μονής θεωρείται και ο Σίμων Μπούγας. Σύμφωνα με την παράδοση ήταν οπλαρχηγός και ήλθε στο Μοναστήρι κυνηγημένος από τους Τούρκους για να βρει καταφύγιο, ή ληστής που ήθελε να το λεηλατήσει και η Χάρις του Θεού τον μαλάκωσε, έγινε μοναχός και έζησε στη Μονή μέχρι τον θάνατό του στις 16 Αυγούστου 1622, όπως αναφέρει και η





Το Τέμπλο του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Λιβάδι.

πλάκα στο κέντρο του Καθολικού της Ιεράς Μονής. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι και άλλοι μοναχοί και έγινε ένα δραστήριο κέντρο Πνευματικού ανεφοδιασμού των υπόδουλων Λευκαδίων.

Ο δραστήριος ηγούμενός του Άνθιμος Μαρίνος έγινε το 1686 Αρχιεπίσκοπος Λευκάδος. Μέχρι το 1702 το Μοναστήρι δεν είχε κτηματική περιουσία. Η συντήρησή του γινόταν από δωρεές και προσφορές πιστών. Σιγά-σιγά άρχισε να αποκτάει και κτηματική περιουσία από τις δωρεές των πιστών. Το 1710 ο ηγούμενος, Ευγένιος Μαρίνος, που και αυτός έγινε αργότερα Αρχιεπίσκοπος Λευκάδος, μεγαλώνει τον παλαιό μικρό ναό και του δίνει τη μορφή που έχει σήμερα. Χτίζει κελιά, αποθήκες, ξενώνες, χώρους υποδοχής και περίθαλψης επισκεπτών κλπ. Μέχρι το 1805 το Μοναστήρι συνεχίζει να αναπτύσσεται και να ακμάζει. Γίνεται ο πνευματικός φάρος της περιοχής με μεγάλη εθνική, πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική προσφορά. Συντηρούσε ιδρύματα και ίδρυσε σχολεία, τότε που δεν υπήρχε Εθνική Παιδεία και η Εκκλησία είχε αναλάβει την εκπαίδευση των Ελλήνων. Το 1803 η Ενετική Κυβέρνηση, αποφασίζει τη σκληρή φορολόγηση των ακμαίων μοναστηριών, και του Αγίου Ιωάννου, όχι, όμως, για τη δημιουργία της δημόσιας εκπαίδευσης, αλλά για να βάλει εμπόδια στην πορεία και την προσφορά των Μονών. Ενώ το 1805 αποφασίζει τη διάλυση τεσσάρων Ιερών Μονών: του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, του Ασώματου Μιχαήλ στη Βαυκερή, της Κόκκινης Εκκλησιάς στα Πλατύστομα και του Αγίου Γεωργίου στο Μπισά. Κλείνουν τα μοναστήρια, δημεύεται η περιουσία τους και οι μοναχοί πάνε στα άλλα δύο που διατηρήθηκαν: στην Παναγιά Φανερωμένη και στον Άγιο Γεώργιο στους Σκάρους.

Αυτό, όμως, δεν κράτησε πολύ. Το 1810 η Αγγλική Κυβέρνηση, που τώρα εξουσιάζει τα Επτάνησα, αναγκάζεται, λόγω της λαϊκής κατακραυγής, να επιτρέψει την επαναλειτουργία των τεσσάρων Ιερών Μονών και παράλληλα τους επιστρέφει την περιουσία τους. Επιβάλει, όμως, μεγάλη ετήσια φορολογία στα μοναστήρια ως εξής:
Άγιος Ιωάννης στο Λιβάδι – 355 τάλιρα
Κόκκινη Εκκλησιά – 166 τάλιρα
Άγιος Γεώργιος στους Σκάρους – 150 τάλιρα
Ασώματος Μιχαήλ – 144 τάλιρα
Παναγιά Φανερωμένη – 122 τάλιρα
Άγιος Γεώργιος Μπισά – 44 τάλιρα


Καθολικό Αγίου Ιωάννη στο Λιβάδι

Παρ’ όλη τη μεγάλη φορολογία αρχίζει νέα περίοδος ακμής του Μοναστηριού. Έτσι το 1833 έχει πολλά μετόχια και μεγάλη κτηματική περιουσία: 583 στρέμματα χωράφια, 1390 τσαπιές (μεροκάματα) αμπέλια, 450 ελαιόδεντρα, ελαιοτριβεία κ.α.

Αδελφός της Ιεράς Μονής ήταν και ο Αρχιεπίσκοπος Λευκάδας και Αγίας Μαύρας Γρηγόριος Αραβανής από την Καρυά (1792 – 1886), ο οποίος εργάστηκε για την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Μάλιστα, ως εκκλησιαστικός, αλλά και εθνικός, ηγέτης, παρέλαβε το νησί από τους Άγγλους στις 21 Μαΐου 1864 και υπέγραψε την Ανεξαρτησία του.

Θα περίμενε κανείς ότι μετά την Απελευθέρωση και την Ένωση της Λευκάδας με την μητέρα Ελλάδα θα συνεχιζόταν η ανοδική πορεία της Μονής, αλλά από τότε αρχίζει, δυστυχώς, η παρακμή. Το 1884 στη Μονή εγκαταβιώνουν επτά μοναχοί με ηγούμενο τον Διονύσιο Τούμπα από την Καρυα. Το 1920 η Μονή έχει τέσσερις μοναχούς. Από το 1925 και μετά, η Ιερά Μονή δεν έχει πλέον μοναχούς.

Δύο νόμοι του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους έρχονται να σημαδέψουν το Μοναστήρι και να το κλείσουν:
ο νόμος του 1925 περί απαλλοτριώσεων μοναστηριακών κτημάτων υπέρ ακτημόνων καλλιεργητών και
ο νόμος του 1931 περί οργανισμού διοικήσεων της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας.

Σήμερα η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου, δεν έχει κανένα απολύτως περιουσιακό στοιχείο. Στις 8 Ιανουαρίου 1866 η Λευκάδα διαιρέθηκε σε 8 δήμου και το Μοναστήρι πέρασε στη δικαιοδοσία του Δήμου Καρυάς. Με την κατάργηση των Δήμων το 1912, το Μοναστήρι θα περιέλθει στην Κοινότητα των Πηγαδισάνων. Από το 1925, που έμεινε χωρίς μοναχούς, μέχρι το 1952, στο Μοναστήρι λειτουργούν περιστασιακά ιερείς από τα γύρω χωριά. Τότε ο προηγούμενος Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης μακαριστός Δωρόθεος, ανέθεσε στον εκάστοτε ιερέα Πινακοχωρίου να είναι


Εσωτερικό Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου στο Λιβάδι

υπεύθυνος για την Ιερά Μονή. Το 1965 στο Μοναστήρι έγινε η τελευταία Θεία Λειτουργία. Μέχρι το 1990 η Ιερά Μονή λεηλατήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς. Την δεκαετία του 1990 με πρωτοβουλίες της Κοινότητας και της Ενορίας της Καρυάς, αρχίζει μια οργανωμένη προσπάθεια αναστηλώσεων της Ιεράς Μονής. Ο τότε Πρόεδρος της Κοινότητας Καρυάς Ευστάθιος Βλάχος και το Κοινοτικό Συμβούλιο καταρτίζουν μελέτη για την αποκατάσταση του Καθολικού (Κεντρικής Εκκλησίας). Έτσι αρχίζουν οι πρώτες επισκευές. Διορθώνεται η στέγη, μπαίνουν πόρτες, παράθυρα και το σιδερένιο πορτόνι στην είσοδο, ενώ επιδιορθώνεται και η μάντρα, για να μην μπαίνουν μέσα τα αμνοερίφια, διότι ασυνείδητοι κτηνοτρόφοι, είχαν μεταβάλει την Ιερά Μονή σε στάβλο, μαντρί και στάνη.

Το 1996 με πρωτοβουλία και ενέργειες του Ιερέως Καρυάς π. Πανογιώργου Κτενά λειτούργησε και πάλι η Ιερά Μονή. Έγινε καθαρισμός και ευπρεπισμός του χώρου και στις 14 Ιουνίου 1996, εορτή του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου, γέμισε για πρώτη φορά ύστερα από πολλές δεκαετίες το μοναστήρι από προσκυνητές που ήλθαν να λάβουν μέρος στη Θεία Λειτουργία και να δουν την Ιερά Μονή. Την παραμονή 23 Ιουνίου τελέστηκε ο Εσπερινός.

Η μελέτη εγκρίθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, με αποτέλεσμα το 1999 και το 2000 ξεκίνησαν οι εργασίες αναστηλώσεως και στερεώσεων του Καθολικού και συντηρήσεως των σπάνιων τοιχογραφιών, οι οποίες έχουν υποστεί μεγάλες φθορές από το χρόνο και την ανθρώπινη παρέμβαση.

Έκτοτε, κάθε χρόνο στις 23 και 24 Ιουνίου, λειτουργεί η Ιερά Μονή και πλήθος προσκυνητών την επισκέπτονται. Μένουν ακόμη να γίνουν πολλά, διότι και τα κελιά και τα υπόλοιπα κτίσματα είναι κατεστραμμένα. Σήμερα υπεύθυνος της Ιεράς Μονής με απόφαση του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Λευκάδος και Ιθάκης κ. Κ. Νικηφόρου είναι ο εφημέριος Καρυάς π. Πανογιώργος Κτενάς και η Ιερά Μονή δόθηκε εκεί που ανήκει τοπικά, ιστορικά και συναισθηματικά, στην Καρυά. Τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία του Δήμου Καρυάς, μετά το πέρας του Εσπερινού, την παραμονή της Εορτής, προσφέρεται στους προσκυνητές η παραδοσιακή Καρσάνικη Ριγανάδα.

Το 2004 ο αίμνηστος βουλευτής και υπουργός Γιώργος Χρ. Κτενάς, εξασφάλισε τα απαραίτητα χρήματα και ολοκληρώθηκε ο ηλεκτροφωτισμός της Ιεράς Μονής, ενώ ο Ξενοφών Σάντας, από τους Πηγαδισάνους, κατασκεύασε τον ξύλινο πολυέλαιο, στερέωσε το τέμπλο και γενικότερα εργάστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον για τη Μονή.



Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 65 (Ιουλίου – Σεπτεμβρίου 2005) της εφημερίδα «Καρσάνικα Νέα» και είναι ανυπόγραφο, με μόνη επισήμανση τη πληροφοριακή συμβολή του εφημέριου Καρυάς π. Πανογιώργου Κτενά.

επιμέλεια για την παρούσα: Παναγιώτης Κατωπόδης
http://www.karya.gr/agios-ioannis-livadi-el-1/
2