Περί Οικίας Ζαμπελίων ο λόγος 14 Απριλίου 2016

Σε συνέχεια του πρόσφατου άρθου μας για την εγκαταλελειμένη οικία Ζαμπελίων στην πόλη της Λευκάδας (δες εδώ), δημοσιεύουμε σήμερα αναλυτικά στοιχεία για το σπουδάιο αυτό κτήριο, από το βιβλίο της κυρίας Χαράς Παπαδάτου-Γιαννοπούλου «Τεχνικές εὐσταθείας τῆς Παραδοσιακῆς Ἀρχιτεκτονικῆς καί Λεξικό ἰδιωματικῶν οἰκοδομικῶν ὅρων τῆς Λευκάδας».

Στο πρώτο μέρος γίνεται αναλυτική παρουσίαση των χαρακτηριστικών της οικίας Ζαμπελίων ενώ στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η μελέτη ανάπλασης και επανάχρησης της οικίας Ζαμπελίων, που δυστυχώς δεν έγινε ποτέ.

Η μελέτη είχε ολοκληρωθεί τό 2010 καί είχε δημοπρατηθεί τό έργο. Διάφορες δυσκολίες δέν επέτρεψαν νά συνεχισθεί παρά τίς προσπάθειες πού έγιναν καί αργότερα.

Εμείς ευχόμαστε σύντομα νά βρεθεί λύση γιά τό καταπληκτικό αυτό κτίριο καί σέ συνδυασμό μέ την οίκία Σικελιανού η Λευκάδα να αποκτήσει δύο σημαντικά γιά την ιστορία της κτίρια που θα αποτελέσουν εστίες πολιτισμού.

Ακολουθεί το απόσπασμα από το βιβλίο της κ. Παπαδάτου

Εικ.: 20. Σημερινή ἄποψη τοῦ κτηρίου. Ἡ ξύλινη ἐπένδυση τοῦ α΄ ὀρόφου χρονο­λο­­γεῖ­ται ἀπό τόν χρόνο τῆς κατασκευῆς του, δηλαδή ἀπό τό τέλος τοῦ 18ου αἰῶνα.
Γενικά

Τό κτήριο Ζαμπελίων βρίσκεται μέσα στήν καρδιά τοῦ κηρυγμένου παρα­δο­σιακοῦ ἱστοῦ τῆς Λευκάδας (ΦΕΚ 103Β/10-3-82) καί ἔχει κηρυχθεῖ δι­α­τηρητέο (ΦΕΚ 319Δ/7-4-1992). Σήμερα εἶναι ἰδιοκτησίας τοῦ Δήμου Λευ­κα­δίων κατά παραχώρηση ἀπό τήν ΚΕΔ.

Πολεοδομικά στοιχεῖα

Ὡς γνωστόν οἱ Ἑνετοί κατέλαβαν τό νησί τό 1684. Ἡ πρωτεύουσα τοῦ νησιοῦ εἶχε ἀπό παλιά μεταφερθεῖ μέσα στό Φρούριο.Οἱ Ἑνετοί μεταφέρουν τήν πρω­τεύουσα στήν σημερινή της θέση, τήν τότε κα­λουμένη «Ἁμαξική» καί δίνουν στόν σχεδιασμό της τά γνωστά πολεο­δομι­κά χα­ρα­κτηριστικά τῆς μεσαιωνικῆς πολεοδομίας. Τήν ὀργάνωση δηλαδή τοῦ πολεοδομικοῦ σχεδίου μέ σημεῖο ἀναφορᾶς τήν κεντρική πλατεῖα καί τόν ἐμπο­ρικό δρόμο καί τήν ἀκτι­νωτή διάταξη τῶν δρόμων γύρω ἀπό τά δύο αὐτά σημεῖα ἀναφορᾶς[44].

Ἡ οἰκία Ζαμπελίων βρίσκεται σέ ἕνα ἀπό τά κεντρικότερα σημεῖα τῆς πό­λε­ως. Ἀπέναντι ἀκριβῶς ἀπό τήν Οἰκία Ζαμπελίων βρίσκεται ὁ ναός τοῦ Ἁγ. Νι­κο­­λάου, ἕνας ἀπό τούς κεντρικούς ναούς τῆς Χώρας μέ ἰδιαίτερα ἀρχιτε­κτο­νικά στοιχεῖα.

Ὁ Ναός, ἕνα ἀπό τά μνημεῖα τῆς πόλεως, ὁ ὁποῖος χρονολογεῖται ἀπό τό 1687 καί διακρίνεται καί αὐτός, ὅπως καί οἱ ἄλλοι ναοί τῆς Χώρας, γιά τίς ἀξιό­λο­γες ἁγιογραφίες του καί τό ξυλόγλυπτο τέμπλο του, συνδέεται ἄμεσα μέ τήν οἰκο­­γένεια Ζαμπελίων καί τό σημερινό κτήριο.

Καταγραφές:Εικ.: 21. Ἀπόσπασμα ἀπό τό τοπογραφικό (Κτηματολόγιο) τοῦ 1826, τό ὁποῖο ἔγι­νε κατ’ ἀντιγραφή τοῦ τοπογραφικοῦ τοῦ Santo Semitecolo τοῦ 1726, καί συ­νο­­δεύει τόν Cattalogo delle Case e Fondi della Terra di Amaxichi (Ingeniere Santo Semi­tecolo nell anno 1726). Τό τοπογραφικό αὐτό δείχνει τήν κατάσταση ὅπως ἦταν τό 1726.

39: Chiesa de S. Nicolo (Ἐκκλησία τοῦ Ἁγ. Νικολάου). Ὅπως φαίνεται δέν ἔχει ἀκόμη διαμορφωθεῖ ἡ σημερινή ὁδός Ζαμπελίων, τό οἰκόπεδο εἶναι ἑνιαῖο. Ἡ ὁδός πού φαί­νεται μεταξύ τῆς ἐκκλησίας καί τοῦ οἰκοπέδου μέ ἀριθμό 39, ἐπεκτείνεται ἀργότερα πρός τά δεξιά τῆς εἰκόνας καί φθάνει μέχρι τήν κεντρική ὁδό.
54 Α: Casa, con botega e pozzo = Οἰκία μέ κατάστημα καί μπότζο.
500: Papa Vassilli Zambelli, Casa e bottega (Οἰκία Παπά-Βασιλείου Ζαμπέλη, οἰκία καί κα­τάστημα).

(Ἀπό τίς καταγραφές 54Α και 500 φαίνεται ὅτι ἔχει ἀρχίσει ἡ δια­μόρφωση τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ, μέ μπότζους καί καταστήματα).Εικ.: 22. Σημερινό τοπογραφικό τῆς παλιᾶς πόλεως τῆς Λευκάδας, ὅπου φαίνεται ἡ θέση τοῦ κτηρίου.
Πορτοκαλί χρώμα: Ἱστορικό Κέντρο (ΦΕΚ 103 / / 10-3-1982)
Κόκκινο Χρώμα: Θέση Οἰκίας Ζαμπελίων
Μπλε Χρώμα: Θέση Ἱεροῦ Νοῦ Ἁγ. ΝικολάουΕικ.: 23. Τοπογραφικό τοῦ 1827, ἐπί Ἄγγλων, ὅπου γίνεται προσπάθεια γιά τήν ἀλλαγή τοῦ πολεοδομικοῦ ἱστοῦ. Τήν ἐποχή αὐτή φαίνεται ὅτι ἔναντι τοῦ Ἁγίου Νικολάου ὑπάρχουν ἤδη κτήρια, ἄρα καί ἡ οἰκία Ζαμπελίων καί ἡ σημερινή ὁδός Ζαμπελίων εἶναι ἤδη διανοιγμένη. Ὑπάρχει ἀκόμη στήν κεντρική πλατεῖα ἡ καθολική ἐκκλησία.
Με κόκκινο χρώμα η θέση της οἰκίας Ζαμπελίων

Εἰδικά χαρακτηριστικά

Τό κτήριο αὐτό καθ’ ἑαυτό συνδυάζει δύο σημαντικές ἱστορικές ἰδιότητες:

α) Ὡς κατοικία δυό μεγάλων προσωπικοτήτων τῆς νεώτερης Ἑλλάδας: τῶν Ἰω­άννου καί Σπυρίδωνος Ζαμπελίου.

Ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος (1787-1856 ) ὑπῆρξε Φιλικός μέ μεγάλη δράση στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821, μετέπειτα δέ ἐξελίχθηκε στόν πρῶτο δραματουργό τῆς νεωτέρας Ἑλλάδας, θέτοντας ἔτσι τίς βάσεις τῆς θεατρικῆς δραματουργίας στά μετεπαναστατικά χρόνια.

Ὁ Σπυρίδων Ζαμπέλιος(1813-1881), γιός τοῦ Ἰωάννου Ζαμπελίου, εἶναι ἕνα ἀπό τά μεγάλα ὀνόματα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορικῆς ἐπιστήμης. Εἶναι ὁ πρῶτος πού ἀσχολήθηκε μέ τόν μεσαιωνικό ἑλληνισμό καί τό Βυζά­ντιο καί εἶναι ὁ πρῶ­τος πού συνέλαβε τήν ἰδέα τῆς ἀδιάσπαστης ἑλληνικῆς ἱστο­ρίας: ἀρχαί­ας, βυζαντινῆς καί νεωτέρας, θεμελιώνοντας ἔτσι, μαζί μέ τόν Παπαρ­ρηγό­πουλο, τήν σύγχρονη θέαση τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Καί οἱ δυό εἶναι μεγάλης ἐμβελείας πνευματικές καί ἐθνικές προσω­πικό­τητες.

β) Ὡς κτήριο εἰδικοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ καί στατικοῦ ἐνδιαφέροντος

Τό κτήριο χρονολογεῖται ἀπό τά τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα.

Σύμφωνα μέ τά ἱστορικά δεδομένα ἕνας πρόγονος τῶν Ζαμπελίων ὑπῆρξε ἱερεύς τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου τό 1709. Στόν κτηματολογικό πίνακα τοῦ 1726 ὁ χῶρος πού βρίσκεται τό σπίτι ἐμφανίζεται σάν οἰκόπεδο τῆς ἐκκλη­σίας. Μέ μολύ­βι ἔχει προστεθεῖ πάνω στό τοπογραφικό αὐτό ἕνα σπίτι, ὅπου σήμε­ρα ἡ οἰκία Ζα­μπελίων. Ἴσως νά ἦταν τό σπίτι γιά τόν ἱερέα, τό ὁποῖο με­τέ­­πειτα ἔγινε τό σπί­τι τῆς οἰκογενείας Ζαμπελίων, συγχρόνως μέ τήν χάραξη δρόμου ἀνάμεσα στήν ἐκκλησία καί τό σπίτι, τήν σημερινή ὁδό Ζαμπελίων, ἡ ὁποία καταλήγει στήν κεντρική ὁδό.

Στήν αὐτοβιογραφία του ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος[45] ἀναφέρεται στό πατρικό του σπίτι στό ὁποῖο ὅπως φαίνεται γεννήθηκε τό 1787.

«Τό σπίτι του στήν Λευκάδα, δίπλα στήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου, γίνεται κέντρο συγκεντρώσεως τῶν Φιλικῶν τῆς Λευκάδας καί τῶν ὁπλαρχηγῶν τῆς Ρού­μελης» ἀναφέρει γιά τόν δικαστικό καί φιλικό Ἰωάννη Ζαμπέλιο ὁ Χρί­στος Σπ. Σολδᾶτος στό ἔργο του «Σπυρίδων Ι. Ζαμπέλιος (1815-1881)», Ἐκδό­σεις ΠΟΡΕΙΑ, 2003, AΘHNA, τ. Α΄, σ. 21. Ἡ παραπάνω μαρτυρία, σέ συνδυασμό μέ τό τοπογραφικό τοῦ 1726, δείχνει ὅτι τό σπίτι ὑπάρχει ἀπό τά τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα.

Ἐπίσης ἕνα ἄλλο στοιχεῖο πού συνηγορεῖ στήν χρονολόγηση αὐτή εἶναι ὅτι μετά τόν μεγάλο σεισμό τοῦ 1825, ὅπου ὑπάρχει ἀναλυτικό ἀρχεῖο τῶν οἰκο­δομικῶν ἀδειῶν γιά τά σπίτια πού ἐβλάβησαν ἀπό τόν σεισμό, γιά τό σπί­τι τῶν Ζαμπελίων δέν ὑπάρχει καμία ἄδεια ἐπισκευῆς ὅπως σέ ἄλλες περι­πτώ­σεις, παρά τό ὅτι, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος στήν αὐτοβιο­γραφία του, καί τά δυό σπίτια του ὑπέστησαν μεγάλες ζημίες. Ἄρα καί αὐτό στό ὁποῖο ἀναφερόμαστε.

Προφανῶς ὅμως ὄχι καί τόσο μεγάλες ὥστε νά εἶναι ἀναγκαία ἡ ἔκδοση οἰκο­δο­μικῆς ἄδειας γιά τήν ἀνακαίνιση ἤ τήν ἀνακατασκευή του. Μετά τό 1825, δη­λαδή μετά τόν μεγάλο σεισμό, ὑπάρχουν πολλές οἰκοδομικές ἄδειες στό ἀρχειοφυλακεῖο Λευκάδας πού οἱ περισσότερες ἀναφέρονται σέ ἀνακα­τα­σκευ­ή τῶν ὑπαρχόντων κτηρίων[46].

Κατασκευαστικά χαρακτηριστικά

Τό κτήριο εἶναι μία ζωντανή μαρτυρία τῆς τοπικῆς τεχνολογίας καί τῆς ἀντο­χῆς της κατά τῶν σεισμῶν. Ἔχει μέχρι στιγμῆς διασωθεῖ ἀπό ὅλους τούς με­γά­λους σει­σμούς τῶν τελευταίων 200 χρόνων καί ἰδίως τοῦ σεισμοῦ τοῦ 1825 πού ἦταν ἰδιαίτερα καταστροφικός. Ὁ σεισμός τῆς 14ης Αὐγούστοῦ 2003, ὁμοί­ως, ὅπως καί οἱ προγενέστεροι καταστροφικοί σεισμοί, ἐλάχιστα ἐπηρρέ­ασε τό καταπληκτικά δομημένο αὐτό κτήριο.

Τό κτήριο εἶναι χτισμένο σύμφωνα μέ τό σύστημα τῶν λευκαδίτικων ἀντι­σει­σμι­κῶν κατασκευῶν, ὅπως αὐτές πιστοποιοῦνται ἀπό τόν 15ο αἰῶνα καί ἀπο­τελεῖται ἀπό δύο αὐτόνομες κατασκευές, ὅπως ἤδη ἔχουμε ἀναλύσει στό Α΄ κε­φάλαιο: Λίθινη κατασκευή στό ἰσόγειο καί ξύλινη κατασκευή στόν ὄροφο, ἡ ὁποία στη­ρίζεται αὐτόνομα σέ σύστημα ξυλίνων ὑποστυλωμάτων. Τό οἰκό­πε­δο ἔχει ἐμβαδόν 760.50 τ.μ. Τό κτήριο εἶναι διώροφο. Τό ἰσόγειο ἔχει ἐπι­φά­νεια, σύμφωνα μέ τήν ἀποτύπωση, 294,64 τ.μ. Εἶναι λίθινο μέ τοίχους 0.60 μ. πά­χος.

Ἔχει δυό εἰσόδους, τήν κυρία εἴσοδο καί μία δευτερεύουσα. Οἱ χῶροι τοῦ ἰσο­γείου ἔχουν πρόσβαση στόν δρόμο, πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι οἱ χῶροι αὐτοί χρη­σι­μοποιήθηκαν σάν καταστήματα. Ἡ δευτερεύουσα εἴσοδος ὁδηγεῖ σέ ἐσω­τερική αὐλή, ὅπου ὑπάρχει μία σύγχρονη προσθήκη ἀπό μπετόν καί ἀφορᾶ σέ βεράντα γιά τόν πρῶτο ὄροφο. Ὁ ὄροφος ἔχει ἐπιφάνεια 259,74τ.μ. Εἶναι κατασκευασμένος ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό ξύλο.

Οἱ τοῖχοι του, ἐξωτερικοί καί ἐσωτερικοί, εἶναι ξυλοδεσιά πάχους 20 ἑκ. Στηρί­ζεται σέ σύστημα ξυλίνων ὑποστυλωμάτων μέ κάναβο περίπου 3.0μ. Χ 3.0μ., τά ὁποῖα εἶναι ἐνισχυμένα μέ μεγάλου μεγέθους μπρατσόλια τόσο στήν σύν­δεσή τους μέ τό ἐπάνω ταμπάνι τῆς ὀροφῆς, ὅσο καί στό τελείωμα μέ τό δάπεδο. Τά μπρατσόλια εἶναι τόσο μεγάλα ὥστε τό ἐπάνω καί τό κάτω νά ἑνώνονται στό μέσον περίπου τῆς κολώνας. Τά μπρατσόλια αὐτά εἶναι ἐπεν­δε­δυμένα μέ ξύλο, ὥστε νά ἐξασφαλίζεται πρῶτα ἡ προστασία τους καί δεύ­τερον ἡ ἑνοποιημένη μορφή τους.[47] Ἡ κατασκευή τοῦ πατώματος στηρίζεται σέ ξυλίνους δοκούς τά ματέρια, μεγάλης διατομῆς, ὅπως ἐπίσης καί ἡ στέγη. Τά ξύλα αὐτά διατηροῦνται μέχρι σήμερα σέ ἀρίστη κατά­σταση.

Στόν ὄροφο στήν περιοχή τοῦ μπότζου διακρίνεται καθαρά ἕνα στρογγυλό ξύ­λινο καρφί (Εἰκ. 47). Τό εὕρημα αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό γιά τήν ἱστορία

τῶν ξυλίνων κατασκευῶν στήν Λευκάδα μιά καί παλιότερα γιά τήν σύνδεση τῶν ξύλων χρησιμοποιοῦσαν ξύλινα καρφιά. Σήμερα εἶναι πολύ δύσκολο νά βροῦμε πλέον κατά τίς ἐπισκευές παλαιῶν κτηρίων τέτοια καρφιά, λόγω τῶν κατά καιρούς πολλῶν, λόγω τῶν σεισμῶν, ἀνακαινίσεων πού τά κτήρια ἔ­χουν ὑποστεῖ.Καί ἐπίσης λόγω τῆς εὐκολότερης προμήθειας τῶν σιδηρῶν καρφιῶν.

Τό κτήριο σήμερα δείχνει μιά εἰκόνα ἐγκαταλείψεως ἀλλά καί κακο­μετα­χει­ρήσεως. Μετά τόν πόλεμο ἐχρησιμοποιεῖτο ἀκόμη ὡς κατοικία. Εἶχε δέ ἕναν θαυμάσιο ἀνθόκηπο. Ἀργότερα χρησιμοποιήθηκε γιά διάφορες χρήσεις. Ὑπῆρξε σχολεῖο, ἕδρα τῆς Φι­­λαρμονικῆς, ἀργότερα γραφεῖα. Κάποια στιγμή ἐγκα­­ταλείφθηκε ἐντελῶς. Ἔγιναν ἀπό τόν Δῆμο ὁρισμένες ἐργασίες προστα­σίας του κυρίως ἀπό τήν βροχή πού ἔπεφτε στο ἐσωτερικό.

Θέλω νά ἐλπίζω ὅτι ἦρθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου νά ἀναπαλαιωθεῖ τό ἐξαι­ρε­τικό αὐτό δεῖγμα τῆς παραδοσιακῆς μας ἀρχιτεκτονικῆς.Εικ.: 24. Κάτοψη ἰσογείου.Εικ.: 25. Κάτοψη ὀρόφουΕικ.: 26. Κατασκευαστικός καί λειτουργικός κάναβος.

Ἡ ἀνάλυση γίνεται στόν ἀρχικό πυρήνα τοῦ κτηρίου, στήν πρώτη δηλαδή κα­τα­­σκευαστική φάση.

Ὁ κατασκευαστικός κάναβος τοῦ ξυλίνου ἀνωγείου εἶναι περίπου 3.0μ. Χ 3.0μ. μέ μικρές ἀποκλίσεις καί οἱ ξύλινες κολῶνες εἶναι τοποθετημένες περι­φε­ρειακά πάντα στούς τοίχους τῶν δωματίων. Ἔτσι ἔχουμε χώρους μέ μεγάλα ἀνοίγ­ματα, ὅπως οἱ χῶροι 3, 5 καί 8.

Οἱ διαστάσεις τους εἶναι ἀντίστοιχα (Χω-3): 6.13μ. Χ 4.67μ. = 28.62τ.μ., (Χω-5): 5.82μ. Χ 6.59μ. = 38.35τ.μ. καί (Χω-8): 4.71 μ. Χ 6.65μ. = 31.32 τ.μ. Μόνον στόν χῶρο 1 ἔχουμε στήν μέση ὑποστήλωμα, ἀλλά αὐτό φαίνεται ὅτι ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς προσθήκης πού ἔγινε μεταγενέστερα.

Οἱ δύο κυκλοφοριακές ζῶνες εἶναι στενότερες καί ἔχουν πλᾶτος ἡ μία 2.26 μ. καί ἡ ἄλλη, ὅπου καί ἡ κυρία εἴσοδος, 2.53 μ. Τό ἴδιο περίπου πλᾶτος ἔχει καί ἡ κατά μῆκος προσθήκη στήν νότια πλευρά πού ἔγινε ἀργότερα.

Ὁ κατασκευαστικός κάναβος ρυθμίζεται ἔτσι ὥστε νά ἐξυπηρετεῖ καί τήν λει­τουργία τοῦ κτηρίου. Ὁ κάναβος αὐτός ἐπαναλαμβάνεται στόν ὄροφο, μέ δια­φοροποιήσεις ὡς πρός τό μέγεθος τῶν δωματίων. Τό ὅλο σύστημα τῶν ὑπο­στη­λωμάτων κυρίως στό ἰσόγειο ἀλλά καί τῶν μπρα­τσολιῶν, εἶναι ἐπενδε­δυμένα μέ ξύλο, ἔτσι ὥστε νά δημιουργεῖται ἕνα πρω­τότυπο μορφολογικά ὕφος (Εἰκ.: 42, 43).Εικ.: 27. Κυρία ὄψη, βορεινή

Εικ.: 28. Ὀπισθία ὄψη, νοτίαΕικ.: 29. Τομή κατά μῆκοςΕικ.: 30. Κυρία εἴσοδοςΕΙκ.: 31. Διαμόρφωση ἐσωτερικῶν θυ­ρῶν μέ ραβδωτά κασώματα καί μέ ρο­ζέτεςΕικ.: 32. Λεπτομέρεια γωνίας μέ ρο­ζέ­-τα ἐσωτερικοῦ κασώματος. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνη)ΕΙκ.: 33. Παράθυρα ἰσογείου κυρίας ὄψεωςΕικ.: 34. Παράθυρο ἰσογείου ἀνατολι­κῆς πλευ­ρᾶς στήν ἐσωτερική αὐλήΕικ.: 35. Παράθυρο ἰσογείου ὀ­πι­σθί­ας ὄψεως.
Φάσεις κατασκευῆς

Τό κτήριο, ὅπως φαίνεται, χτίστηκε σέ διάφορες φάσεις.

Ἡ πρώτη καταλαμβάνει τό κεντρικό τμῆμα ὅπως φαίνεται στό ἐπισυ­να­πτό­μενο σχέδιο. Τό λίθινο ἰσόγειο καί τό ξύλινο ἀνώγειο (τσατουμᾶς) ἐπί ξυλί­νων ὑπο­στηλωμάτων. Αὐτό πιστοποιεῖται ἀπό τά παράθυρα στούς χώ­ρους 4 καί 8, τά ὁποία ἦταν ἐξωτερικά καί τώρα εἶναι ἐσωτερικά.

Στή δεύτερη φάση προστέθηκε τό τμῆμα ἀνατολικά καί νότια τοῦ ἀρχικοῦ κτη­ρίου. Κατά μῆκος τῆς νοτίου πλευρᾶς προστέθηκε ἕνας χῶρος πλάτους 2.27μ., ὁ ὁποῖος ἔχει μικρά σιδερένια παράθυρα σάν παράθυρα φυλακῶν ἤ ὑπο­γείων, χωρίς σκοῦρα. Ἡ χρήση τοῦ χώρου αὐτοῦ εἶναι ἀδιευκρίνιστη, θά μποροῦσε νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι ἦταν χῶροι ἀποθηκευτικοί ἀλλά καί ὅτι εἶχε σχέση μέ τό ὅτι ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος ἦταν εἰσαγγελεύς καί ὅτι ἐκεῖ ἦταν χῶ­ρος προσω­ρινῆς κρατήσεως ἀνθρώπων.

Στήν νότια πλευρά ἔχουμε ἀκόμη μία ἐπέμβαση. Ἔχουμε τήν ἐνσωμάτωση καθ’ ὅλο τό μῆκος τῆς πλευρᾶς ἑνός πρεκιοῦ ἀπό μπετόν στό ἐπάνω μέρος τοῦ λιθίνου τοίχου. Καί κάλυψη τμήματος τοῦ πίσω τοίχου ἀπό τσιμε­ντοκο­νία. Προφανῶς ἡ πλευρά αὐτή ὡς προσθήκη θά εἶχε ὑποστεῖ κάποιες βλάβες καί ἀντιμετωπίσθηκε μέ αὐτό τόν τρόπο, ὁ ὁποῖος μέχρι στιγμῆς δέν ἔβλαψε τό κτήριο.

Ἀνατολικά (Εἰκ.: 24), ἐπεκτάθηκε κατά ἕνα χῶρο (Χω-1 καί 2) μέ εἴσοδο πρός τό ἐσω­τε­ρικό τοῦ κτηρίου ὅπου προστέθηκαν οἱ χῶροι 9α ἕως 12. Ἡ εἴσοδος ὁδηγεῖ σέ ἐσωτερική αὐλή μέ μεγάλης διατομῆς λίθινες κατασκευές ἀπρο­σδιορίστου χρή­­σεως. Ἴσως ἀποθηκευτικοί χῶροι, (Εἰκ: 48, 49).

Στήν συνέχεια (Εἰκ.: 25), πρέπει νά ἐπεκτάθηκε τό ξύλινο ἀνώγειο πρός τήν νότια πλευ­­­­ρά (Χῶροι 13-17), ὅπως φαίνεται καί ἀπό τά ξύλινα ὑποστηλώματα πού ἀκολουθοῦν μία ἄλλη διάταξη.

Στήν ἀνατολική πλευρά πρέπει νά ὑπῆρχε μπότζος ὅπου ἔβγαιναν τά δω­μάτια τοῦ ὀρόφου τῆς πλευρᾶς αὐτῆς. Ὁ μπότζος πρέπει νά κατέρρευσε σέ κά­ποια φάση καί ἀντικαταστάθηκε ἀπό μπετόν. Αὐτή πρέπει νά εἶναι καί ἡ τελευταία προ­σθήκη λαμβανομένου ὑπ’ ὄψιν τοῦ ὑλικοῦ. Ἡ τήρηση μίας ἀποστάσεως ἀσφαλείας ἀπό τό παλαιό κτήριο πού κρατή­θηκε, ἔδρασε εὐερ­γε­τικά καί δέν ὑπάρχει καμιά ἐπίπτωση ἀπό τούς σεισμούς στό κυρίως κτή­ριο.

Μία ἄλλη προσθήκη εἶναι καί ἕνας μικρός χῶρος (Χῶ-10), δεξιά τῆς δυτικῆς εἰσό­δου στόν ὄροφο, μέ χρήση κουζίνας καί χώρου ὑγιεινῆς. Ὁ χῶρος αὐτός ἐμβαδοῦ 9.34τ.μ. κατασκευάσθηκε προφανῶς ἐν προβόλῳ καί εἶναι ἀπό τοῦβλα.

Παρά τίς διάφορες κατασκευαστικές φάσεις τό κτήριο ἀπεδείχθη εὐσταθές ἔναντι ὅλων σχεδόν τῶν κατά καιρούς καταπονήσεων.Εικ.: 36. Φάσεις κατασκευῆς στό ἰσόγειοΕικ.: 37. Φάσεις κατασκευῆς στόν ὄροφο

Σημερινή κατάσταση τοῦ κτηρίου. Φωτογραφική τεκμηρίωσηΕικ.: 38. Κυρία εἴσοδος. (Φωτ.: Γ .Φαλκώνης)ΕΙκ.: 39. Ἡ ξύλινη ἐπένδυση τοῦ ὀρό­φου. Τό ξύλο ἔχει μαυρίσει ἀπό τά χρόνια. Ἡ ἐπέ­ν­δυση χρονολογεῖται ἀπό τό ἔτος τῆς κατασκευῆς του. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 40. Κατασκευή ἐξωτερικοῦ ξυλί­νου τοί­χου στόν ὄροφο. Διακρίνεται ἡ ξυ­λοδε­σιά μέ δύο μεϊντάνια, τοποθετη­μένα χια­στί. Ἡ πλήρωση τῆς ξυλοδεσι­ᾶς εἶναι ἀπό ἀπό συμπαγῆ τούβλα. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 41. Τοῖχος στό ἰσόγειο. Φαίνεται ἡ ἐπέν­δυση μέ καδινέλλες τῆς ξυ­­λί­νης κατασκευῆς σάν βάση γιά τόν σο­βᾶ. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 42. Ἄποψη τοῦ Χω-3 τοῦ ἰσογείου. Ὑπο­στηλώματα σέ συνδυσμό μέ τά μπρα­τσό­λια τοποθετημένα στό ἐπάνω καί κά­τω μέρος τῶν ὑποστηλωμάτων. Διακρί­νε­ται ἡ ἐπέν­­δυ­ση τῶν στοιχείων αὐτῶν σέ συν­­δυ­α­σμό μέ τήν ὀροφή.
(Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 43. Ἄποψη του Χω-5 στό ἰσόγειο ὅπου εἶναι ἐμφανής κατασκευή της ξυλί­νης ὑποστηλώσεως μέ τήν ἐπένδυσή της καί ἡ κατασκευή τοῦ ταβανιοῦ. Χρή­­­­­ση ἐπίσης μεγάλης διατομῆς καί δια­­στάσεων μπρα­­­τσολιῶν στό ποντέλι (ὑποστήλωμα) πάνω καί κάτω. Κάτι πού δέν γίνε­ται πλέον.
(Φωτ.: Γ. Φαλ­κώ­νης)

Εικ.: 44. Γωνιαία διαμόρφωση ὑποστη­λω­μάτων ποντελαρίσματος μέ τά ἐπενδε­δυ­μέ­να μπρατσόλια σέ σχέση μέ τήν ὀρο­φή (Χω. 5). (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 45. Σύνδεση κεντρικοῦ ὑποστη­λώ­ματος μέ τήν ὀροφή ἰσογείου.
(Χω. 5). (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)Εικ.: 46. Ἄνοψη στέγης μέ τά μεγάλου διαμετρήματος δοκάρια τῆς βάσεως τῆς στέγης. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης).Εικ.:47.Ξύλινο καρφί πού συνεδέει τήν κο­λώνα μέ τό κεφαλοκόλωνο. Διακρίνε­ται τό μεγάλου πάχους ἐπίχρισμα.
(Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)

Εικ.: 48. Λίθινο θολωτό κτίσμα στήν ἐσω­τε­ρική ἀνατολική αὐλή. Οἱ πεσσοί εἶναι λί­θι­νοι καί οἱ θολωτές κατασκευές πού ἔχουν καταρ­­ρεύσει, ἀπό συμπαγῆ τούβλα. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)

Εικ.: 49. Λίθινη κατασκευή στήν ἐσω­τερική ἀνατολική αὐλή ἐπίσης, μέ λι­θίνους πεσσούς καί μέ θολωτή ἐπι­στέγαση ἀπό συμπαγῆ τούβλα. (Φωτ.: Γ. Φαλκώνης)

Ἀνάπλαση καί ἐπανάχρηση

Ἡ μελέτη ἔγινε σέ δύο φάσεις.

Ἡ πρώτη φάση τῆς μελέτης ἀνατέθηκε ἐπί Δημαρχίας Γερασίμου Γρηγόρη τό 2003 (Ἀπόφ. Δημοτικοῦ Συμβουλίου τοῦ Δήμου Λευκαδίων ὑπ’ ἀριθμ. 189/17-9-2003).

Στήν φάση αὐτή ἔγινε ἡ ἀποτύπωση, ἡ προκαταρκτική μελέτη καί καθο­ρίστηκαν οἱ χρήσεις ἐσωτερικῶν καί ἐξωτερικῶν χώρων τοῦ κτηρίου, οἱ ὁποίες ἐγκρίθηκαν ἀπό τό Δημοτικό Συμβούλιο κατά τήν φάση αὐτή τῆς μελέτης (Ἀπόφαση ὑπ. ἀριθμ. 231/20-10-2003), ὅπως παρατίθενται παρακάτω:

Ἰσόγειο: (Εἰκ.:50)
α) Αἴθουσες Τέχνης: Θεόδωρος Στάμος.
β) Μουσεῖο ἀντισεισμικῶν λευκαδίτικων κατασκευῶν.
γ) Κῆπος: Χῶρος πρασίνου μέ ἔμφαση στά παραδοσιακά φυτά τοῦ νησιού.
Χῶρος ὑπαιθρίων ἐκθέσεων, ὅπως γλυπτικῆς κ.λ.π.
Χῶρος μικρῶν ἐκδηλώσεων λόγου καί μουσικῆς.
δ) Βοηθητικοί χῶροι.

Ὄροφος: (Εἰκ.:51).
α) Αἴθουσες Ἰωάννου καί Σπυρίδωνος Ζαμπελίων (Ἱστορικό ἀρχεῖο).
β) Πτέρυγα επιφανῶν Λευκαδίων τοῦ 19ου αἰῶνα (Ἱστορικό ἀρχείο).
β) Αἴθουσα ἐκδηλώσεων γιά μικρῆς κλίμακας ὁμιλίες, συζητήσεις, παρου­σιάσεις βιβλίων κ.λ.π.
γ) Βοηθητικοί χῶροι.

Ἡ δεύτερη φάση τῆς μελέτης ἀνατέθηκε τό 2009 ἐπί Δημαρχίας κ. Βασιλείου Φέτση (ὑπ’ ἀριθμόν 83/2009 ἀπόφαση τῆς Δημαρχιακῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Δήμου Λευκάδος).

Στήν φάση αὐτή ἔγινε ἡ ὁριστική μελέτη καί τά τεύχη δημοπρατήσεως. Ἡ ὁρι­στι­κή μελέτη ἐφήρμοσε, ὅσον ἀφορᾶ τήν ἐπανάχρηση τοῦ κτηρίου, τήν ὑπ’ ἀριθμ. 231/20-10-2003 ἀπό­φαση τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Λευκάδος.

Οἱ ἐργασίες ἀνακαινίσεως-ἀναπαλαιώσεως τοῦ κτηρίου ἔγιναν μέ ἀπόλυτο σε­­βασμό στήν ὑπάρχουσα δομή τοῦ κτηρίου καί σύμφωνα μέ τίς ὁδηγίες πού δί­δονται στό ΦΕΚ 319/Δ/7-4-1992.

Δέν γίνεται καμμία ἐπέμβαση στόν φέροντα ἤ μή ὀργανισμό τοῦ κτηρίου, εἴτε λί­θινο εἴτε ξύλινο. Προτείνονται μόνο ἐργασίες συντηρήσεως καί ἀπο­κατά­στά­­σεως στήν ἀρχική του μορφή. Ἀπομακρύνεται κάθε ξένο στοιχεῖο πρός αὐτό. Μόνον ὅ,τι ἔχει καταστραφεῖ θά ἀντικατασταθεῖ σύμφωνα μέ τήν ἀρχι­κή του μορφή.Εικ.: 50. Προτεινόμενες χρήσεις-ἰσόγειοΕικ.: 51. Προτεινόμενες χρήσεις-ὄροφος

Παρακάτω παραθέτουμε φωτογραφίες ὁμοειδῶν κτηρίων, μετα­γενε­στέρων βέ­βαια τοῦ κτηρίου τῶν Ζαμπελίων.

Εἶναι κτήρια ἴδιας θά λέγαμε μορφῆς, συμπαγῆ, διώροφα καί τριώροφα χωρίς μπό­τζους. Τέτοια κτήρια, μεγάλου μεγέθους, ὑπάρχουν πολλά στήν Χώρα, κάτι πού δέν τό ὑποψιάζεται κανείς μέ τήν πρώτη ματιά.Τά κτήρια αὐτά καί ἄλλα ὅμοιά τους, προσδιορίζουνμία μόνο ἀπό τίς διαφο­ρε­τικές ἀρχι­­τεκτονικές αἰσθη­τικές ἑνότητες τοῦ δομημένου χώρου τῆς Λευκάδας.

ΕΙκ.: 52. Χαρακτηριστικά κτήρια τῆς Χώρας. Ἐπάνω ἀριστερά ἡ οἰκία Ζαμπελίων (τέλος 18ουαἰῶνα), ἐπάνω δεξιά τά κτήρια Δικαστηρίων καί Γυμνασίου (1830), στό μέ­σον ἀριστερά τό κτήριο Ἀβέρωφ (1850-60), στό μέσον δεξιά ἡ οἰκία Ἀρταβάνη (1853). κάτω ἀριστερά ἡ οἰκία Ρουσσοπούλου (1870) καί κάτω δεξιά ἡ οἰκία Φραγκούλη (1890). Στό κτήριο Ζαμπελίων ἡ ξύλινη ἐπένδυση διασώζεται στήν κυρίως πρόσοψη (βορινή) καί στήν πλαγία (δυτική). Στό κτήριο Ἀρταβάνη διασώζεται ἡ ξύλινη ἐπένδυση μόνο στήν δυτική πλευρά καί εἶναι βέβαια μεταγενέστερη.

44. Λευκάδα Ἐρευνώντας, Κεφάλαιο Β΄, ὅ.π.
45. Περιοδικό Ἁρμονία, τ. Γ΄ 1902.
46. Ὅπως π.χ. «Pianta e Prospetiva di casa che Riffabbricar vuole il Dimitri Tripila sopra l᾿ identica antica pianta». Ἀρχειοφυλακεῖο Λευκάδας, Φάκελος 07.01.06.007.
47. Εἶναι ἐνδεικτικό τό παρακάτω συμβόλαιο ἀπό τό βιβλίο τοῦ Δ. Μαλακάση «ΤΑ ΠΑΛΗΑ ΣΠΙ­ΤΙΑ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ», ΑΘΗΝΑΙ 1984. «Ἁγία Μαῦρα 3/15 Ἰανουαρίου 1849 ἀφ’ ἑνός ὁ Εὐ­γενής Κύριος Γεώργιος Καλκά­νης, ποτέ Φιλίππου καί ἀφ’ ἑτέρου οἱ Σπυρίδων Βλάχος, Πᾶνος Δευτεραῖος, Μηνᾶς Μπέλης καί Νικόλαος Ἀδελίνης, ξυλουργοί…: Νά κaτασκευάσωσι ὅλα τά κλείσματα τοῦ κατωγείου καί ἕν πορτόνι εἰς τήν μέσην μέ τό ἴδιο σχέδιον, ὡς εἶναι ἐκεῖνο τῆς οἰκίας ὅπου κατοικεῖ ὁ Τοποτηρητής, τά προβολάς (παράθυρα) δέ μέ γρίλ­λιας καί τελέρια, ποντελάδα καί ἀπό τέσσερα μέρη καί μπρατσολάδα μέ ὅσα μπρατσόλια ἤθελον χρησιμεύσει καί ὅσας κολώνας ἤθελον χρησιμεύσει θέλουσι φοδραρισθεῖ.

http://www.mylefkada.gr/