Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΟΜΗΡΙΚΗΣ… ΙΘΑΚΗΣ
17.06.14
Αγαπητοί συγχωριανοί και φίλοι αναγνώστες, Τ’ς προάλλες ήβρα τον μπάρμπα
Τιπούκειτο στο καφενείο του χωριού να έχει πέσει με τα μούτρα στο διάβασμα τ’ς
εφημερίδας. Αφού με καλωσόρισε, μο’δειξε το άρθρο που διάβαζε με τίτλο
«Αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν το παλάτι του Οδυσσέα» και μου’πε: Για
ακουρμάσου, ορ’ανηψέ, γιατί δεν ξέρω αν πλααίνω1 ή αν ονειρεύομαι. Και με ύφος και
επιτονισμούς που εθυμίζανε καβαφική ειρωνεία αρχίνησε να διαβάζει:«Σύμφωνα με τα
έως σήμερα στοιχεία, κινητά και ακίνητα, που είναι ιδιαίτερα σοβαρά, και με κάθε
επιστημονική επιφύλαξη, πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά στο ανάκτορο του
Οδυσσέα και της Πηνελόπης, το μόνο από τα ανάκτορα των ομηρικών επών που δεν
έχει ανακαλυφθεί»…
Και λίου παρακάτου: «Η επιστημονική κοινότητα αρνείται να μιλήσει και να σχολιάσει
τα ευρήματα στην Ιθάκη. Το ίδιο και το υπουργείο Πολιτισμού».
Σας μεταφέρω το σχετικό διάλογο:
Τ: Συμφωνείς, ορ’ ανηψέ, πως σε μια σύγχρονη και φωτισμένη κοινωνία δεν έχουνε
θέση εκειά τα παραμύθια που πλαστογραφούνε την πραγματικότητα – γου κι
αγλοίμανό της για πραγματικότητα;
Ε: Γιατί το λες εφτό, μπάρμπα;
Τ: Το λέω, γιατί ακόμα και στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια – όποιος δεν τα ‘χει διαβάσει
δεν έχει διαβάσει τίποτα – μου κάζει2 πως ο μυθικός κόσμος είναι χτισμένος απάνου
στην καρίνα3 του χρόνου, δηλαδή πως ο ομηρικός αφηγητής δεν είναι και τόσο
τυφλός, αφού αποφεύγει το φανταστικό και το παραμύθιασμα4, κι όχι μοναχά δεν είναι
εκειό που λέμε «αντίο φλαρέντσα»5, αλλά τα’χει τετρακόσα και βάλε. Κι εσήμερα,
σχεδόν 3.000 χρόνια μετά, λάζω6 πως διαβάζουμε φλάδες και απόψεις, που μου
φαίνονται παραμύθια μαγερεμένα … επιστημονικά.
Ε: Έτσι μου φαίνεται κι εμένανε, μπάρμπα.
Τ: Δεν μπορώ όμως να καταλάβω, ορ’ ανηψέ, αυτήνη την επιμονή ορισμένωνε να
ψάχνουνε, ντε και καλά, την ομηρική Ιθάκη στο Θιάκι, παρόλο που ένα σωρό
ανασκαφές αλλά και ούλες οι ενδείξεις, πέρα απ’ το όνομα, λένε άλλα. Και σε ρωτάω
εσένανε πο’μαθες, φαντάζομαι, και κάτι παραπάνου. Μπορεί να γράφουνε πως η
ομηρική Ιθάκη ήτανε το σημερινό Θιάκι, αλλά η Ομηρική γεωγραφία ήτανε λαθεμένη;
Μο’ρχεται αφάνος7 και μοναχά που το σκέφτομαι, άμα διαβάζω πως η πρωτογενής
πηγή είναι … λάθος (!). Ακόμα κι’ ο Θέος να κατεβεί – που λέει ο λόγος – να μου το πεί,
δε θα ντο πιστέψω. Καλά τσου τα λέει ο ομηριστής Κώστας Δούκας.
Ε: Ποιανούς εννοείς;
Τ: Εννοώ ούλους όσοι, ενώ στηρίζονται στον Όμηρο, τον αγνοούνε εκεί που δεν τους
βγαίνει ή λένε εύκολα και με σοφιστείες πως έκαμε λάθος. Ακόμα και σήμερα
υποστηρίζεται η κλασική εκδοχή πως το σημερινό Θιάκι είναι η ομηρική Ιθάκη. Και άμα
κοντροστάρει8 και κανένας εφτήνη τη θεωρία και πει «Νισάφι, ορέ παιδιά, πάτε να
βγάλτε απ’ τη μύγα ξύγκι, όπως εκάμανε τόσοι και τόσοι αλλοι εδώ και κάποιους αιώνες
ως τα τώρα», ριτσώνουνε9 και ίσως να χαλέψουνε10 και τα ρέστα (σε κοντύλια,
βέβαια).
Κι ενώ πρέπει να αποδείξουνε κάτι, πως δηλαδή το Θιάκι είναι η ομηρική Ιθάκη, αυτό το
παίρνουνε σα δεδομένο. Τι λέτε, ορέ παιδιά; Δεν είναι εφτό «σόφισμα λήψεως του
αιτουμένου», όπως μας ελέανε και στο σχολαρχείο; Μωρέ, καλά τους τα ’πε και ο
Δαίρπφελντ. Αφού με τ΄ς ανασκαφές του στο νησί της Ιθάκης δεν ηύρε τίποτα που να
ντον έπειθε πως εφτό είναι το νησί που περιγράφει ο Όμηρος, εστράφηκε – και με το
δίκιο του – στη Λευκάδα, που την εταύτισε με την ομηρική Ιθάκη, γιατί εταίριαζε πολύ
Δαίρπφελντ. Αφού με τ΄ς ανασκαφές του στο νησί της Ιθάκης δεν ηύρε τίποτα που να
ντον έπειθε πως εφτό είναι το νησί που περιγράφει ο Όμηρος, εστράφηκε – και με το
δίκιο του – στη Λευκάδα, που την εταύτισε με την ομηρική Ιθάκη, γιατί εταίριαζε πολύ
περισσότερο από κάθε άλλο νησί στις ομηρικές περιγραφές.
Ε: Για να κάμω όμως το δικηγόρο του διαόλου, δεν είναι δύσκολο ν’ αλλάξει ένα
ολόκληρο νησί όνομα;
Τ: Γι’ άκουεδώ. Την Πελοπόννησο την έλεε ο Όμηρος Πελοπόννησο; Τ’ς
Πελοποννήσιους τ’ς έλεε με το σημερινό τ’ς όνομα ή τ’ς έλεε Αργείους; Την Άρτα δεν
την ελέανε στα πολύ παλιά τα χρόνια Αμβρακία; Τα Κολοπατάτα δεν επήρανε τ’ν
ονομασία τ’ς απ’ το παρατσούκλι Κολοπατής; Η ίδια η Λευκάδα δεν είχε χάσει τ’ όνομά
της για 200 περίπου χρόνια και την ελέανε «Σάντα Μαύρα»; Εδώ μοναχά από νια
εκκλησά η αρχαία «Θήρα» εβαφτίστηκε «Σαντορίνη» (Σάντα Ειρήνη). Θα μπορούσα να
σου αναφέρω χιλιάδες τέτοιες περιπτώσεις.
Ε: Άρα πιστεύεις σε όσα λέει ο Δαίρπφελδ.
Ε: Για να κάμω όμως το δικηγόρο του διαόλου, δεν είναι δύσκολο ν’ αλλάξει ένα
ολόκληρο νησί όνομα;
Τ: Γι’ άκουεδώ. Την Πελοπόννησο την έλεε ο Όμηρος Πελοπόννησο; Τ’ς
Πελοποννήσιους τ’ς έλεε με το σημερινό τ’ς όνομα ή τ’ς έλεε Αργείους; Την Άρτα δεν
την ελέανε στα πολύ παλιά τα χρόνια Αμβρακία; Τα Κολοπατάτα δεν επήρανε τ’ν
ονομασία τ’ς απ’ το παρατσούκλι Κολοπατής; Η ίδια η Λευκάδα δεν είχε χάσει τ’ όνομά
της για 200 περίπου χρόνια και την ελέανε «Σάντα Μαύρα»; Εδώ μοναχά από νια
εκκλησά η αρχαία «Θήρα» εβαφτίστηκε «Σαντορίνη» (Σάντα Ειρήνη). Θα μπορούσα να
σου αναφέρω χιλιάδες τέτοιες περιπτώσεις.
Ε: Άρα πιστεύεις σε όσα λέει ο Δαίρπφελδ.
Τ: Όχι σε ούλα. Η θεωρία του Δαίρπφελδ για ταύτιση τ’ς ομηρικής Ιθάκης με τη Λευκάδα
μού φαίνεται γενικά σωστή, αλλά κάπου κάτι με καρκώνει11 και δεν μπορώ να ντο
καταπιώ, γιατί ο μεγάλος εφτός αρχαιολόγος δεν εμπόρεσε να αποδείξει με τρόπο που
να μη σηκώνει νερό τη θεωρία του κι έτσι η αρχαιολογική σκαπάνη εξακολουθεί να
δουλεύει, έχω ιδέα όμως σε λάθος χωράφια. Εδώ κι απάνου από 100 χρόνια
μού φαίνεται γενικά σωστή, αλλά κάπου κάτι με καρκώνει11 και δεν μπορώ να ντο
καταπιώ, γιατί ο μεγάλος εφτός αρχαιολόγος δεν εμπόρεσε να αποδείξει με τρόπο που
να μη σηκώνει νερό τη θεωρία του κι έτσι η αρχαιολογική σκαπάνη εξακολουθεί να
δουλεύει, έχω ιδέα όμως σε λάθος χωράφια. Εδώ κι απάνου από 100 χρόνια
αρχαιολόγοι κι άλλοι ειδικοί απ’ ούλο τον κόσμο προσπαθούνε να «ανασυνθέσουνε το
παζλ», όπως λένε, και να δώκουνε νια απάντηση τ’ς προκοπής στο ερώτημα για την
ταυτότητα τ’ς ομηρικής Ιθάκης, αλλά «μποτίλιες»12. Στο τέλος βγάνουνε σκαμπάβλι.13
Ε: Τότενες πώς γένεται η εξίσωση Ομηρική Ιθάκη = Λευκάδα;
Τ: Εδώ, για να πω ένα μοναχά, ούλοι όσοι δεν δέχονται την ταύτιση τ’ς Λευκάδας με τ’ν
ομηρική Ιθάκη έχουνε κάμει γαργάρα την αναφορά του Ομήρου στο ναό του
Απόλλωνα14 που τα χνάρια του βρίσκονται στον Κάβο τ’ς Νηράς15. Κάποιοι από
παζλ», όπως λένε, και να δώκουνε νια απάντηση τ’ς προκοπής στο ερώτημα για την
ταυτότητα τ’ς ομηρικής Ιθάκης, αλλά «μποτίλιες»12. Στο τέλος βγάνουνε σκαμπάβλι.13
Ε: Τότενες πώς γένεται η εξίσωση Ομηρική Ιθάκη = Λευκάδα;
Τ: Εδώ, για να πω ένα μοναχά, ούλοι όσοι δεν δέχονται την ταύτιση τ’ς Λευκάδας με τ’ν
ομηρική Ιθάκη έχουνε κάμει γαργάρα την αναφορά του Ομήρου στο ναό του
Απόλλωνα14 που τα χνάρια του βρίσκονται στον Κάβο τ’ς Νηράς15. Κάποιοι από
δαύτους, μάλιστα, εφανταστήκανε πως η Ιθάκη ήτανε στην Ερισσό (περιοχή
Φισκάρδου), που δεν είναι καν νησί κι άλλοι στην Παλική τ’ς Κεφαλονιάς. Αφήνω απ’
όξου θέματα, όπως την αναφορά τς Οδύσσειας πως η Ιθάκη είναι «αμφίαλος», δηλαδή
περικυκλωμένη από θάλασσα (Δε σου κάνει εντύπωση που κρένει ο Όμηρος με εφτόνε
τον τρόπο για ένα νησί;), την αναφορά πως στη Λευκάδα πάει κάποιος και με καράβι
από το πέλαο αλλά και ποδαράτος απ’ την απέναντι ακτή τ’ς Ακαρνανίας, τη θέση του
νησιού «Αστερίς» κ.λπ.
Ε: Για την αναφορά όμως στην Οδύσσεια ότι το Θιάκι χαμηλό, τελευταίο απ’ ούλα στη
θάλασσα, βρίσκεται προς τη Δύση κι εκείνα τα άλλα νησιά μακριά προς την αυγή και
τον ήλιο16, τι έχεις να πεις, μπάρμπα;
Τ: Γι’ ακουρμάσου. Είναι ερμηνευτικό λάθος να κρίνουμε πολύ παλιότερες εποχές με
σημερινά κριτήρια. Στην αρχαιότητα για ουλουνούς η Γή ήτανε το κέντρο του
σύμπαντος κόσμου, και οι αντιλήψεις για την Γεωγραφία ήτανε ανάλογες. Έτσι οι
αρχαίοι ταξιδεύοντας απ΄ τον Κορινθιακό κόλπο πρό το Ιόνιο είχανε την εντύπωση –
και σωστά – πως ταξιδεύουνε συνεχώς πρός τα δυτικά και γι΄ αυτό είχανε την αίσθηση
ότι η Λευκάδα ήτανε δυτικότερα από τα άλλα νησιά (Δουλίχιον – Κεφαλονιά, Σάμη –
Ιθάκη και Ζάκυνθο). Εξάλλου, είναι γνωστή η ομηρική περιγραφή πώς η Ιθάκη
(Λευκάδα) βρίσκεται κοντά στη στεριά. Σε κάθε περίπτωση, η (δυτική) Λευκάδα
βρίσκεται δυτικότερα της Ιθάκης.
Επιπλέον, το ότι η Λευκάδα θεωρούντανε δυτικωτάτη το δείχνει
Φισκάρδου), που δεν είναι καν νησί κι άλλοι στην Παλική τ’ς Κεφαλονιάς. Αφήνω απ’
όξου θέματα, όπως την αναφορά τς Οδύσσειας πως η Ιθάκη είναι «αμφίαλος», δηλαδή
περικυκλωμένη από θάλασσα (Δε σου κάνει εντύπωση που κρένει ο Όμηρος με εφτόνε
τον τρόπο για ένα νησί;), την αναφορά πως στη Λευκάδα πάει κάποιος και με καράβι
από το πέλαο αλλά και ποδαράτος απ’ την απέναντι ακτή τ’ς Ακαρνανίας, τη θέση του
νησιού «Αστερίς» κ.λπ.
Ε: Για την αναφορά όμως στην Οδύσσεια ότι το Θιάκι χαμηλό, τελευταίο απ’ ούλα στη
θάλασσα, βρίσκεται προς τη Δύση κι εκείνα τα άλλα νησιά μακριά προς την αυγή και
τον ήλιο16, τι έχεις να πεις, μπάρμπα;
Τ: Γι’ ακουρμάσου. Είναι ερμηνευτικό λάθος να κρίνουμε πολύ παλιότερες εποχές με
σημερινά κριτήρια. Στην αρχαιότητα για ουλουνούς η Γή ήτανε το κέντρο του
σύμπαντος κόσμου, και οι αντιλήψεις για την Γεωγραφία ήτανε ανάλογες. Έτσι οι
αρχαίοι ταξιδεύοντας απ΄ τον Κορινθιακό κόλπο πρό το Ιόνιο είχανε την εντύπωση –
και σωστά – πως ταξιδεύουνε συνεχώς πρός τα δυτικά και γι΄ αυτό είχανε την αίσθηση
ότι η Λευκάδα ήτανε δυτικότερα από τα άλλα νησιά (Δουλίχιον – Κεφαλονιά, Σάμη –
Ιθάκη και Ζάκυνθο). Εξάλλου, είναι γνωστή η ομηρική περιγραφή πώς η Ιθάκη
(Λευκάδα) βρίσκεται κοντά στη στεριά. Σε κάθε περίπτωση, η (δυτική) Λευκάδα
βρίσκεται δυτικότερα της Ιθάκης.
Επιπλέον, το ότι η Λευκάδα θεωρούντανε δυτικωτάτη το δείχνει
και το ω 11 – 14 της Οδύσσειας17. Γενικότερα, οι υποθέσεις που γένονται για την
ταυτότητα της ομηρικής Ιθάκης όλο και κάπου μπορεί να ντέζουνε18.
Ε: Και πού φαντάζεσαι, μπάρμπα Τιπούκειτε, πως ήτανε το κονάκι του Οδυσσέα; Στο
Στενό, ανάμεσα στο Νυδρί και το Βλυχό, που λέει ο Δαίρπφελδ;
Τ: Δεν ξέρω, αλλά δεν πιστεύω πως ήτανε εκεί, όπως δεν πιστεύω πως ήτανε στα
Χορτάτα, παρόλο που ο Δαίρπφελδ έκαμε και κάποιες πρόχειρες αλλά πετυχημένες
ανασκαφές στο κτήμα του παππούλη σου στην περιοχή «Λαγκάδες»19. Απ’ την άλλη
όμως, λες να θέλανε τότενες να βγάλουνε το λιθοπάτημα οι Θιακοί του Οδυσσέα,
φκιάνοντας ναό του Απόλλωνα στον Κάβο τ‘ς Νηράς, που απέχει παρασάγγες απ’ το
Στενό; Κιαπέ δεν έπρεπε να’ ναι το ανάκτορο σε πλαγιά; Ο Δαίρπφελδ, βέβαια, είχε
κάποιες ενδείξεις γι’ αυτό που υποστήριξε, αλλά όχι κι αποδείξεις. Άδικα όμως ψάχνεις.
Θα χάσουμε το νούμερο τ‘ς δεκάρας, άμα βάλουμε στη μέτρα και όρμους,
βουνοκορφές, πηγές, λόφους και λοφίσκους, που η Λευκάδα είναι γιομάτη από
δαύτους. Γενικότερα, όσοι σήμερα λένε όσα λένε, ας μην κρατάνε κλεισμένα μυστικά και
ντοκουμέντα. Ιδού, πεδίον δόξης λαμπρόν! Δείξτε φως, πο’λεε κι ο Αντώνης ο
Σκαλτσάς,
ο Σουσλώφ τς πρέφας στο χωριό, προτρέποντας τσου συμπαίχτες του να
ταυτότητα της ομηρικής Ιθάκης όλο και κάπου μπορεί να ντέζουνε18.
Ε: Και πού φαντάζεσαι, μπάρμπα Τιπούκειτε, πως ήτανε το κονάκι του Οδυσσέα; Στο
Στενό, ανάμεσα στο Νυδρί και το Βλυχό, που λέει ο Δαίρπφελδ;
Τ: Δεν ξέρω, αλλά δεν πιστεύω πως ήτανε εκεί, όπως δεν πιστεύω πως ήτανε στα
Χορτάτα, παρόλο που ο Δαίρπφελδ έκαμε και κάποιες πρόχειρες αλλά πετυχημένες
ανασκαφές στο κτήμα του παππούλη σου στην περιοχή «Λαγκάδες»19. Απ’ την άλλη
όμως, λες να θέλανε τότενες να βγάλουνε το λιθοπάτημα οι Θιακοί του Οδυσσέα,
φκιάνοντας ναό του Απόλλωνα στον Κάβο τ‘ς Νηράς, που απέχει παρασάγγες απ’ το
Στενό; Κιαπέ δεν έπρεπε να’ ναι το ανάκτορο σε πλαγιά; Ο Δαίρπφελδ, βέβαια, είχε
κάποιες ενδείξεις γι’ αυτό που υποστήριξε, αλλά όχι κι αποδείξεις. Άδικα όμως ψάχνεις.
Θα χάσουμε το νούμερο τ‘ς δεκάρας, άμα βάλουμε στη μέτρα και όρμους,
βουνοκορφές, πηγές, λόφους και λοφίσκους, που η Λευκάδα είναι γιομάτη από
δαύτους. Γενικότερα, όσοι σήμερα λένε όσα λένε, ας μην κρατάνε κλεισμένα μυστικά και
ντοκουμέντα. Ιδού, πεδίον δόξης λαμπρόν! Δείξτε φως, πο’λεε κι ο Αντώνης ο
Σκαλτσάς,
ο Σουσλώφ τς πρέφας στο χωριό, προτρέποντας τσου συμπαίχτες του να
«αγοράσουνε», να δείξουνε δηλαδή τι φύλλο [...]
Ε: Kι ούτε που ξέρουμε δηλαδή ποια είναι η ομηρική Ιθάκη. Για να μην πάμε σε
μάγισσες, σε χαρτορρίχτρες, εσύ, αν σε ρωτάανε, που θανα’λεες να σκυλάψουνε ή να
ξεχωνιάσουνε;
Τ: Εφτό δεν το ξέρω, αλλά λέω να βλέπουμε τα πράματα χωρίς τυφλοπάνι. Πρωταρχικό
στοιχείο της ανάπτυξης ενός οικισμού είναι η θέση του και η τοποθεσία, λένε οι ειδικοί
της επιστήμης της Γεωγραφίας. Ως παράγοντες της θέσης θεωρούν την επάρκεια σε
νερό, την προστασία από πλημμύρες, την άμυνα (θέση φυσικά οχυρή), τη
διαθεσιμότητα υλικών κατασκευής, το κατάλληλο έδαφος, την προστασία από ανέμους
και κυρίως την προστασία από το Βορά με βουνά / λόφους, τα υλικά για θέρμανση (π.χ.
ξύλο), τον προσανατολισμό, το φυσικό λιμάνι.
Ε: Για τ’ άλλα δεν ξέρω, αλλά το λιμάνι του Βλυχού…
Τ: Κατάλαβα. Τελευταία εβήκε ένα ακόμα βιβλίο σχετικό με το ζήτημα20. Ο συγγραφέας
στο ερώτημα, αν μπορεί ένα πλοίο να αποπλεύσει από το λιμάνι της Ιθάκης
παρασυρόμενο από ένα πολύ δυνατό δυτικό άνεμο, σύμφωνα με την ομηρική
περιγραφή, απαντάει ως εξής: Από το λιμάνι της πόλης της Ιθάκης (Πηλικάτα ή
Σταυρός) δεν μπορεί να αποπλεύσει, γιατί η έξοδος του λιμανιού βλέπει δυτικά, ούτε
από το λιμάνι του Φισκάρδου (θεωρία του Goekoop21), γιατί η έξοδος του λιμανιού
βλέπει ανατολικά, ούτε όμως κι από το λιμάνι του Βλυχού, γιατί η έξοδος του λιμανιού
βλέπει βόρεια. Το λιμάνι όμως τ’ς Βασιλικής (Βασιλική τότε, βέβαια, δεν υπήρχε κι η
θάλασσα – φυσικά, και το λιμάνι – έφτανε εσωτερικά στον κάμπο) δε βλέπει νότια; Και
το Νικολή δεν είναι κάτου απ’ τα Σταυρωτά και δε θα μπορούανε να πούνε οι
Νικολιώτες πως το χωριό τους είναι κάτου απ’ το όρος Νήιον; Δεν θα μπορούανε να
πούνε πως μοναχά απ’ το λιμάνι τους εμπόργε ένα καράβι να αποπλεύσει οδηγούμενο
από ένα δυνατό δυτικό άνεμο; Με εφτά τα αντιρρητικά δε θέλω να πω τίποτ’ άλλο,
παρά μοναχά πως το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει κι ας λένε πως εβρέθηκε το
παλάτι του Οδυσσέα.
Είναι κακό στο Θιάκι να βρίσκεις παλάτια, που λέει και το τραγούδι, γιατί
έτσι πας ξυπόλυτος στ’ αγκάθια. Σκέψου μοναχά, ανηψέ, με την εις άτοπον απαγωγή,
Ε: Kι ούτε που ξέρουμε δηλαδή ποια είναι η ομηρική Ιθάκη. Για να μην πάμε σε
μάγισσες, σε χαρτορρίχτρες, εσύ, αν σε ρωτάανε, που θανα’λεες να σκυλάψουνε ή να
ξεχωνιάσουνε;
Τ: Εφτό δεν το ξέρω, αλλά λέω να βλέπουμε τα πράματα χωρίς τυφλοπάνι. Πρωταρχικό
στοιχείο της ανάπτυξης ενός οικισμού είναι η θέση του και η τοποθεσία, λένε οι ειδικοί
της επιστήμης της Γεωγραφίας. Ως παράγοντες της θέσης θεωρούν την επάρκεια σε
νερό, την προστασία από πλημμύρες, την άμυνα (θέση φυσικά οχυρή), τη
διαθεσιμότητα υλικών κατασκευής, το κατάλληλο έδαφος, την προστασία από ανέμους
και κυρίως την προστασία από το Βορά με βουνά / λόφους, τα υλικά για θέρμανση (π.χ.
ξύλο), τον προσανατολισμό, το φυσικό λιμάνι.
Ε: Για τ’ άλλα δεν ξέρω, αλλά το λιμάνι του Βλυχού…
Τ: Κατάλαβα. Τελευταία εβήκε ένα ακόμα βιβλίο σχετικό με το ζήτημα20. Ο συγγραφέας
στο ερώτημα, αν μπορεί ένα πλοίο να αποπλεύσει από το λιμάνι της Ιθάκης
παρασυρόμενο από ένα πολύ δυνατό δυτικό άνεμο, σύμφωνα με την ομηρική
περιγραφή, απαντάει ως εξής: Από το λιμάνι της πόλης της Ιθάκης (Πηλικάτα ή
Σταυρός) δεν μπορεί να αποπλεύσει, γιατί η έξοδος του λιμανιού βλέπει δυτικά, ούτε
από το λιμάνι του Φισκάρδου (θεωρία του Goekoop21), γιατί η έξοδος του λιμανιού
βλέπει ανατολικά, ούτε όμως κι από το λιμάνι του Βλυχού, γιατί η έξοδος του λιμανιού
βλέπει βόρεια. Το λιμάνι όμως τ’ς Βασιλικής (Βασιλική τότε, βέβαια, δεν υπήρχε κι η
θάλασσα – φυσικά, και το λιμάνι – έφτανε εσωτερικά στον κάμπο) δε βλέπει νότια; Και
το Νικολή δεν είναι κάτου απ’ τα Σταυρωτά και δε θα μπορούανε να πούνε οι
Νικολιώτες πως το χωριό τους είναι κάτου απ’ το όρος Νήιον; Δεν θα μπορούανε να
πούνε πως μοναχά απ’ το λιμάνι τους εμπόργε ένα καράβι να αποπλεύσει οδηγούμενο
από ένα δυνατό δυτικό άνεμο; Με εφτά τα αντιρρητικά δε θέλω να πω τίποτ’ άλλο,
παρά μοναχά πως το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει κι ας λένε πως εβρέθηκε το
παλάτι του Οδυσσέα.
Είναι κακό στο Θιάκι να βρίσκεις παλάτια, που λέει και το τραγούδι, γιατί
έτσι πας ξυπόλυτος στ’ αγκάθια. Σκέψου μοναχά, ανηψέ, με την εις άτοπον απαγωγή,
που μας ελέανε και στο σχολαρχείο. Εγινήκανε κάποιες υποθέσεις για την ομηρική
Ιθάκη και η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έβγαλε τόσο σπουδαία πράματα,
με πιο πειστική τη θεωρία του Δαίρπφελδ.
Τ’ς υποθέσεις δεν τ’ς κάνουνε μέχρι να διαψευστούνε; Ας
ψάξουνε, λοιπόν, κι αλλού, όθε νομίζουνε σκόπιμο, άμα δε θεωρούνε τ’ν
Επιστημολογία και τον Κριτικό Ορθολογισμό κουβέντες του αέρα.
Ε: Σ’ εφτό έχεις απόλυτο δίκιο.
Τ: Αφού έχω δίκιο, γράψτα στη χορτιώτικη φλάδα.
Ε: Θα ντα γράψω, μπάρμπα Τιπούκειτε. Αλλά να ξέρεις πως ανοίεις τον ασκό του
Αιόλου, γιατί όσα μου’πες είναι εικονοκλαστικά και δύσκολα θα αλλάξεις τα μυαλά των
«εγκεκριμένων». Σκιάζομαι, μάλιστα, πως πολλοί από δαύτους θα μουλαρώσουνε22
και στην καλύτερη περίπτωση θα εφαρμόσουνε το γνωστό «ου με πείσεις καν με
πείσεις». Εσύ, μπάρμπα Τιπούκειτε, είπες και ελάλησες και αμαρτίαν ουκ έχεις. Όσο για
τους αρμόδιους «Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω».
Τ: Το ξέρω, ορ’ ανηψέ.
Βέβαια, υπάρχουνε κι εκείνοι που ρεβαρδάρουνε23, είτε γιατί δεν
έχουνε τα όβολα24 είτε γιατί υπάρχει το ρίσκο να πέσουνε όξου, παρόλο που η
τεχνολογία σήμερα τσου βοηθάει25. Αλλά είναι καλύτερα να βγάνεις στο χασαπά26 τις
ιδέες σου. Δεν είμαστε στην εποχή των παγετώνων. Εξάλλου την όποια υπόθεση
εργασίας καλείται η αρχαιολογική σκαπάνη να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει. Ρώτα,
Ιθάκη και η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έβγαλε τόσο σπουδαία πράματα,
με πιο πειστική τη θεωρία του Δαίρπφελδ.
Τ’ς υποθέσεις δεν τ’ς κάνουνε μέχρι να διαψευστούνε; Ας
ψάξουνε, λοιπόν, κι αλλού, όθε νομίζουνε σκόπιμο, άμα δε θεωρούνε τ’ν
Επιστημολογία και τον Κριτικό Ορθολογισμό κουβέντες του αέρα.
Ε: Σ’ εφτό έχεις απόλυτο δίκιο.
Τ: Αφού έχω δίκιο, γράψτα στη χορτιώτικη φλάδα.
Ε: Θα ντα γράψω, μπάρμπα Τιπούκειτε. Αλλά να ξέρεις πως ανοίεις τον ασκό του
Αιόλου, γιατί όσα μου’πες είναι εικονοκλαστικά και δύσκολα θα αλλάξεις τα μυαλά των
«εγκεκριμένων». Σκιάζομαι, μάλιστα, πως πολλοί από δαύτους θα μουλαρώσουνε22
και στην καλύτερη περίπτωση θα εφαρμόσουνε το γνωστό «ου με πείσεις καν με
πείσεις». Εσύ, μπάρμπα Τιπούκειτε, είπες και ελάλησες και αμαρτίαν ουκ έχεις. Όσο για
τους αρμόδιους «Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω».
Τ: Το ξέρω, ορ’ ανηψέ.
Βέβαια, υπάρχουνε κι εκείνοι που ρεβαρδάρουνε23, είτε γιατί δεν
έχουνε τα όβολα24 είτε γιατί υπάρχει το ρίσκο να πέσουνε όξου, παρόλο που η
τεχνολογία σήμερα τσου βοηθάει25. Αλλά είναι καλύτερα να βγάνεις στο χασαπά26 τις
ιδέες σου. Δεν είμαστε στην εποχή των παγετώνων. Εξάλλου την όποια υπόθεση
εργασίας καλείται η αρχαιολογική σκαπάνη να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει. Ρώτα,
λοιπόν:: «Πού στην ευχή, ορέ παιδιά, είν’ η Ιθάκη;»
Ε: Εντάξει, με έπεισες μπάρμπα (Λέτε να’χει κι εδώ δίκιο ο μπάρμπα Τιπούκειτος;).
_________________________
ΛΕΞΙΚΟ:
1 Πλααίνω = κοιμάμαι
Ε: Εντάξει, με έπεισες μπάρμπα (Λέτε να’χει κι εδώ δίκιο ο μπάρμπα Τιπούκειτος;).
_________________________
ΛΕΞΙΚΟ:
1 Πλααίνω = κοιμάμαι
2 Μου κάζει = μου φαίνεται
3 Καρίνα = Μεγάλο και χοντρό μαδέρι που στηρίζει το ξυλόδετο σπίτι
4Fritz Graf, Εισαγωγή στη μελέτη της ελληνικής μυθολογίας, μτφρ. Αγγελική Λέλλου,
σελ 174
5Αντίο φλαρέντσα = εκτός τόπου και χρόνου
6 Λάζω = νομίζω
7 Αφάνος = σκοτοδίνη
8 Κοντροστάρω = αντιπαρατίθεμαι
9 Ριτσώνω = χολώνομαι, “στριφογκώνομαι”
3 Καρίνα = Μεγάλο και χοντρό μαδέρι που στηρίζει το ξυλόδετο σπίτι
4Fritz Graf, Εισαγωγή στη μελέτη της ελληνικής μυθολογίας, μτφρ. Αγγελική Λέλλου,
σελ 174
5Αντίο φλαρέντσα = εκτός τόπου και χρόνου
6 Λάζω = νομίζω
7 Αφάνος = σκοτοδίνη
8 Κοντροστάρω = αντιπαρατίθεμαι
9 Ριτσώνω = χολώνομαι, “στριφογκώνομαι”
10 Χαλεύω = γυρεύω, ζητώ, ψάχνω
11 Με καρκώνει = μου κάθεται στο λαιμό
12 Μποτίλιες = τζίφος, πλήρης αποτυχία
13Σκαμπάβλι = άχρηστο (κρεμμύδι βγάνεις ή σκαμπάβλι;)
14 Οδύσσεια υ 276-278 κήρυκες δ’ ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην ἦγον: τοὶ δ’
ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος (=Και απ
την πόλη οι κήρυκες έφερναν πλήθος βόδια για τη θυσία, κι οι μακρομάλληδες
μαζώνουνταν Αχαιοί στου μακροσαϊτάρη Απόλλωνα το σκιερό το δάσος) και χ 7 αἴ κε
τύχωμι, πόρῃ δέ μοι εὖχος Ἀπόλλων» (= να ιδώ αν θα πετύχω κι αν ο Απόλλωνας θα
μου δώσει αυτή τη δόξα).
15 «… ού δή λέγεται πρώτη Σαπφώ τον υπέρκομπον θηρώσα Φάων΄ οίστρώντι πόθω
11 Με καρκώνει = μου κάθεται στο λαιμό
12 Μποτίλιες = τζίφος, πλήρης αποτυχία
13Σκαμπάβλι = άχρηστο (κρεμμύδι βγάνεις ή σκαμπάβλι;)
14 Οδύσσεια υ 276-278 κήρυκες δ’ ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην ἦγον: τοὶ δ’
ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος (=Και απ
την πόλη οι κήρυκες έφερναν πλήθος βόδια για τη θυσία, κι οι μακρομάλληδες
μαζώνουνταν Αχαιοί στου μακροσαϊτάρη Απόλλωνα το σκιερό το δάσος) και χ 7 αἴ κε
τύχωμι, πόρῃ δέ μοι εὖχος Ἀπόλλων» (= να ιδώ αν θα πετύχω κι αν ο Απόλλωνας θα
μου δώσει αυτή τη δόξα).
15 «… ού δή λέγεται πρώτη Σαπφώ τον υπέρκομπον θηρώσα Φάων΄ οίστρώντι πόθω
ρίψαι πέτρας από τηλεφανούς. Αλλά κατ” ευχήν οήν, δέσποτ΄ άναξ, ευφημείσθω
τέμενος πέρι Λευκάδος ακτής» = όπου λέγεται ότι πρώτη η Σαπφώ, κυνηγώντας με τον
οίστρο του πόθου τον αλαζονικό Φάωνα ρίχτηκε από έναν γκρεμό που φαίνεται από
μακριά (δηλ. πανύψηλο). Αλλά με τη δική σου ευχή, αφέντη θεέ (ενν. Απόλλωνα) ας
είναι δοξασμένο το ιερό σου. Από θεατρικό έργο του Μενάνδρου με τίτλο Λευκαδία. Τη
διάσωση των στίχων οφείλουμε στον Στράβωνα (10.2.9).
16 Οδύσσεια ι 25-26. Αὐτή (δηλαδή η Ιθάκη) δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
πρὸς ζόφον· αἱ δὲ τ’ ἂνευθε πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε (=η Ιθάκη χαμηλή, στο πέλαγο
βρίσκεται πολύ ψηλά, προς τη δύση· μα τ’ άλλα αλάργα προς την ανατολή και τον
ήλιο).
17 (Ο Ερμής οδηγούσε τις ψυχές των μνηστήρων στον Άδη) «πὰρ δ’ ἴσαν Ὠκεανοῦ τε
ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην ἠδὲ παρ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον ὀνείρων ἤισαν: αἶψα δ’
ἵκοντο κα τ’ ἀσφοδελὸν λειμῶνα, ἔνθα τε ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων» = Μπροστά
απ’ του Ωκεανού τα ρέματα κι από τον Άσπρο Βράχο (της Λευκάδας) κι απ’ τις πύλες
τέμενος πέρι Λευκάδος ακτής» = όπου λέγεται ότι πρώτη η Σαπφώ, κυνηγώντας με τον
οίστρο του πόθου τον αλαζονικό Φάωνα ρίχτηκε από έναν γκρεμό που φαίνεται από
μακριά (δηλ. πανύψηλο). Αλλά με τη δική σου ευχή, αφέντη θεέ (ενν. Απόλλωνα) ας
είναι δοξασμένο το ιερό σου. Από θεατρικό έργο του Μενάνδρου με τίτλο Λευκαδία. Τη
διάσωση των στίχων οφείλουμε στον Στράβωνα (10.2.9).
16 Οδύσσεια ι 25-26. Αὐτή (δηλαδή η Ιθάκη) δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται
πρὸς ζόφον· αἱ δὲ τ’ ἂνευθε πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε (=η Ιθάκη χαμηλή, στο πέλαγο
βρίσκεται πολύ ψηλά, προς τη δύση· μα τ’ άλλα αλάργα προς την ανατολή και τον
ήλιο).
17 (Ο Ερμής οδηγούσε τις ψυχές των μνηστήρων στον Άδη) «πὰρ δ’ ἴσαν Ὠκεανοῦ τε
ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην ἠδὲ παρ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον ὀνείρων ἤισαν: αἶψα δ’
ἵκοντο κα τ’ ἀσφοδελὸν λειμῶνα, ἔνθα τε ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων» = Μπροστά
απ’ του Ωκεανού τα ρέματα κι από τον Άσπρο Βράχο (της Λευκάδας) κι απ’ τις πύλες
του Ήλιου διαβήκανε κι απ’ των ονείρων τη γη, και στη στιγμή εφτάσανε στ’ ασφοδελό
λιβάδι, εκεί πέρα που κατοικούνε οι ψυχές, των πεθαμένων οι ίσκιοι. Σημείωση: Κατά τη
μυθολογία, οι πεθαμένοι άνθρωποι κατοικούν στον «Ασφοδελό Λειμώνα», λιβάδι με
ασφόδελους που βρίσκεται στον Άδη, τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες τοποθετούν κάτω
από τη γη ή πέρα από τον Ωκεανό, στη χώρα των Κιμμερίων, στη δυτική άκρη της Γης
(πρβλ και Ομήρου Οδύσσεια, λ 12-19.
18 Ντέζω = σκοντάφτω επάνω σε εμπόδιο
19 Christina Souyoudzoglou – Haywood, The Ionian Islands in the Bronze Age and
early Iron Age 300 – 800 BC, Liverpool Uni Press, 1999, p 27.
20 Robert Bittlestone, Odysseus Unbound: The Search for Homer΄s Ithaca,
Cambridge University Press, 2005, σελ. 79
Ο συγγραφέας, βέβαια, υποστηρίζει ότι η ομηρική Ιθάκη ταυτίζεται με την Παλική, αλλά
για να φτάσει εκεί αποσιωπά ένα σωρό χωρία της Οδύσσειας και φτάνει στο σημείο να
καταργεί, εκτός απ’ το ιερό του Απόλλωνα κ.λ.π. ακόμα και τους … συμπλεκτικούς
συνδέσμους, όπου δεν του βγαίνει (Οδ. ι. 21-24 «ναιετάω … Δουλίχιόν τε Σάμη τε και
υλήεσσα Ζάκυνθος». α 246 Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ …).
Άλλοι όμωςάλλα .. (Berktold, Percy, Ithaka und Homer: Adria antica 2, Arethousa, 2te
Auflage,Μünchen, 2010.
21 Cees H. Goekoop, Where on Earth is Ithaca?: A Quest for the Homeland of
Odysseus, Eburon Academic Publishers, 2010
22Μουλαρώνω = πεισμώνω
23 Ρεβαρδάρω = διστάζω
24 Όβολα = χρήματα
25Η μαγνητική διασκόπηση, για παράδειγμα επιτρέπει τη χαρτογράφηση του
υπεδάφους των αρχαιολογικών χώρων και την οριοθέτησή τους. Μπορούν έτσι να
εντοπιστούν αρχαιολογικά μνημεία και να υποστηριχθούν αρχαιολογικές έρευνες. Με
την παραπάνω διασκόπηση οι μαγνητικές ανωμαλίες του εδάφους μπορούν να
βοηθήσουν τους αρχαιολόγους να εντοπίσουν στο υπέδαφος κεραμεικά από πηλό,
δρόμους, τείχη, θεμέλια κτηρίων κ.ά.
26 Χασαπάς = η αγορά, η δημόσια σφαίρα
Πηγή: Εφημερίδα «τα Χορτάτα»,
Αριθ. Φύλλου 12 (Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος 2014)
λιβάδι, εκεί πέρα που κατοικούνε οι ψυχές, των πεθαμένων οι ίσκιοι. Σημείωση: Κατά τη
μυθολογία, οι πεθαμένοι άνθρωποι κατοικούν στον «Ασφοδελό Λειμώνα», λιβάδι με
ασφόδελους που βρίσκεται στον Άδη, τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες τοποθετούν κάτω
από τη γη ή πέρα από τον Ωκεανό, στη χώρα των Κιμμερίων, στη δυτική άκρη της Γης
(πρβλ και Ομήρου Οδύσσεια, λ 12-19.
18 Ντέζω = σκοντάφτω επάνω σε εμπόδιο
19 Christina Souyoudzoglou – Haywood, The Ionian Islands in the Bronze Age and
early Iron Age 300 – 800 BC, Liverpool Uni Press, 1999, p 27.
20 Robert Bittlestone, Odysseus Unbound: The Search for Homer΄s Ithaca,
Cambridge University Press, 2005, σελ. 79
Ο συγγραφέας, βέβαια, υποστηρίζει ότι η ομηρική Ιθάκη ταυτίζεται με την Παλική, αλλά
για να φτάσει εκεί αποσιωπά ένα σωρό χωρία της Οδύσσειας και φτάνει στο σημείο να
καταργεί, εκτός απ’ το ιερό του Απόλλωνα κ.λ.π. ακόμα και τους … συμπλεκτικούς
συνδέσμους, όπου δεν του βγαίνει (Οδ. ι. 21-24 «ναιετάω … Δουλίχιόν τε Σάμη τε και
υλήεσσα Ζάκυνθος». α 246 Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ …).
Άλλοι όμωςάλλα .. (Berktold, Percy, Ithaka und Homer: Adria antica 2, Arethousa, 2te
Auflage,Μünchen, 2010.
21 Cees H. Goekoop, Where on Earth is Ithaca?: A Quest for the Homeland of
Odysseus, Eburon Academic Publishers, 2010
22Μουλαρώνω = πεισμώνω
23 Ρεβαρδάρω = διστάζω
24 Όβολα = χρήματα
25Η μαγνητική διασκόπηση, για παράδειγμα επιτρέπει τη χαρτογράφηση του
υπεδάφους των αρχαιολογικών χώρων και την οριοθέτησή τους. Μπορούν έτσι να
εντοπιστούν αρχαιολογικά μνημεία και να υποστηριχθούν αρχαιολογικές έρευνες. Με
την παραπάνω διασκόπηση οι μαγνητικές ανωμαλίες του εδάφους μπορούν να
βοηθήσουν τους αρχαιολόγους να εντοπίσουν στο υπέδαφος κεραμεικά από πηλό,
δρόμους, τείχη, θεμέλια κτηρίων κ.ά.
26 Χασαπάς = η αγορά, η δημόσια σφαίρα
Πηγή: Εφημερίδα «τα Χορτάτα»,
Αριθ. Φύλλου 12 (Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος 2014)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου