Νίκος Κατωπόδης – Πανοθώμος (1916 -2011)
Μια ζωή γεμάτη Φως!
... Κι ήταν όλα γύρω φως!
Απο τα μαθητικά μου χρόνια η άσβεστη φωτεινή πηγή, το αιώνιο φώς του φωτοδότη Ήλιου μας, που του χρωστάμε και τη γήινη ύπαρξη, με εντυπωσίαζε πάντοτε με τόσες μετεωρολογικές πολυφασικές εναλλαγές και φαινόμενα, που σαν αχόρταγο φυσιολάτρη, δεν μ' άφηναν ασυγκίνητο να τα προσέχω, να τα αιχμαλωτίζω στο φακό και να τ' απελευθερώνω στη φωτογράφιση.
Ως και τώρα ακόμα, που οδεύω προς το λυκόφως της ζωής, με παρακολουθούν κατά πόδας, επιβραδύνοντας το βάδισμά μου προς το τέρμα, με λαμπρότερο φώς και γω σε ανταπόδοση τούς φωτοαντιγράφω τη λάμψη τους.
Με αυτά τα λόγια ο κύριος Νίκος Κατωπόδης – Πανοθώμος προλόγιζε το φωτογραφικό λεύκωμα της ζωής του με τίτλο “Ετη Φωτός”, που περιελάμβανε το φωτογραφικό του έργο και εκδόθηκε από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδος το 2005 με την δική μου επιμέλεια.
Πάντοτε από το στόμα του έβγαιναν λόγια σοφά, απόσταγμα της πολυτάραχης ζωής του που κάλυψε σχεδόν έναν αιώνα. Ακόμα και όταν επι ιταλικής κατοχής της Λευκάδας, του έλεγαν οι Ιταλοί που επισκέπτονταν το οικογενειακό βιβλιοπωλείο την φράση “acqua in bocca” που σημαίνει “νερό στο στόμα”, δηλαδή σιωπή, ο κ. Νίκος δεν σταμάτησε να μιλά προσφέροντας γνώση και να δρά αποφασιστικά και να αγωνίζεται.
Ο κ. Νίκος μεγάλωσε μέσα στο ιστορικό βιβλιοπωλείο του πατέρα του από τον οποίο “κληρονόμησε” και το όνομα “Πανοθώμος”. Τα βιβλία ήταν το όχημα να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και στους διαφορετικούς πολιτισμούς του, που την εποχή εκείνη ήταν αδύνατο με άλλο τρόπο να γνωρίσει. Τα βιβλία ήταν η αιτία που από μικρό παιδί έγινε μέσω της γνώσης ,Πολίτης του Κόσμου και όχι ένας μίζερος επαρχιώτης σε αδιέξοδο.
Το σπουδαιότερο όμως προσόν του ήταν οτι αντίθετα από την κατεστημένη αντίληψη της εποχής, ο κ. Νίκος μεταλαμπάδευε τις γνώσεις του και επικοινωνούσε τα βιβλία του βιβλιοπωλείου του σε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούσε. Και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την πενία της εποχής που καθιστούσε απαγορευτική την αγορά ενός βιβλίου στο μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού του νησιού της Λευκάδας. Ακόμη και στις πιο δύσκολες των εποχών, ο κ. Νίκος έδινε με χαρά τα βιβλία λέγοντας: “Πάρτο τώρα και τα φέρνεις όποτε μπορέσεις!” Έτσι πήραν στα χέρια τους τους περισσότερους κλασικούς συγγραφείς οι πιο φτωχοί άνθρωποι του νησιού της Λευκάδας. (Και οι μαρτυρίες τους είναι συγκινητικές σήμερα). Έτσι αμούστακοι μαθητές και μαθήτριες άνοιξαν το πνεύμα τους με αποτέλεσμα να διαπρέψουν αργότερα στα ανώτερα πνευματικά ιδρύματα.
Το βιβλιοπωλείο του υπήρξε “κυψέλη” των πνευματικών ανθρώπων της Λευκάδας και σημείο αναφοράς όλων των σπουδαίων ανθρώπων που ερχόνταν από όλον τον κόσμο στη Λευκάδα. Απο εκεί περνούσαν πρώτα όσοι ήθελαν να μάθουν για τη Λευκάδα και τον πολιτισμό της, όσοι ήθελαν να φωτογραφίσουν το νησί και όσοι ήθελαν να γράψουν για αυτό. ( Απο εκεί πέρασαν ο σκηνοθέτης Ηλία Καζάν την εποχή της παντοδυναμίας του στο Χόλιγουντ, οι φωτογράφοι Κ. Μπαλάφας και Σ. Μελετζής, ο ζωγράφος Θ. Στάμος, πλήθος συγγραφέων κ.α). Απο εκεί επίσης περνούσαν όσοι ήθελαν να φύγουν από τη Λευκάδα και να ταξιδέψουν στον κόσμο. Ο κ. Νίκος είχε τις κατάλληλες πληροφορίες για όλες τις περιπτώσεις. Ακόμη ήταν και ο “ανεπίσημος” μεταφραστής της Λευκάδας, μια και είχε από μόνος του καταφέρει να μιλάει και να διαβάζει πολλές γλώσσες. Επίσης διάβαζε τα γράμματα που λάμβαναν όλοι οι αγράματοι Λευκαδίτες και τους έγραφε τις απαντήσεις στις επιστολές τους.
Ακόμα και στις πιο δύσκολες εποχές όπου οι άνθρωποι μεταμορφωνόνταν σε κτήνη ο κ. Νίκος παρέμενε άνθρωπος με όπλο του τον πολιτισμό. Έτσι όταν για την ελευθερία της Ελλάδος βρέθηκε να πολεμά στο αλβανικό μέτωπο δεν ξεχνούσε τα μελωδικά τραγούδια που γλυκαίναν την ψυχή του, με τη συνοδεία μάλιστα της κιθάρας του Κώστα Ντε Βαλαμόντε που ήταν συστρατιώτης του. Ο κ. Νίκος ήταν λάτρης της κλασσικής μουσικής και πάντα είχε την απορία πώς η Γερμανία του Μπετόβεν μετεξελίχθηκε σε μια κτηνώδη αιμοσταγή στρατιωτική μηχανή. Και πώς η Ιταλία της Όπερας και του Μπελκάντο κατέληξε να πάρει τον ίδιο δρόμο. Όχι πως δεν ήξερε την απάντηση. Όμως αυτός είχε αποφασίσει να κρατήσει στην ψυχή του τα στοιχεία που ενώνουν τους ανθρώπους και που είναι διαχρονικές δημιουργικές δυνάμεις και να δίωξει μακριά τη βαρβαρότητα και το μίσος της ανθρώπινης φύσης. Έτσι επί γερμανοιταλικής κατοχής ο κ. Νίκος βρήκε την ευκαιρία να μάθει και τις δύο γλώσσες και να ανταλλάσει την γραφική ύλη που χρειάζονταν οι κατακτητές με παρτιτούρες κλασσικών τραγουδιών. Ενώ ταυτόχρονα απο το παρόνομο ραδιόφωνο, που βρισκόταν κάτω από τα σανίδια στο πάτωμα του σπιτιού του, άκουγε BBC μεταφέροντας τις ειδήσεις και τα βράδια τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της Ρωσίας, μαθαίνοντας ταυτόχρονα τη γλώσσα και τα λόγια των τραγουδιών.
Ο κ. Νίκος διέτρεξε την ιστορία του “Ορφέα”, ήταν μέλος μάλιστα και της πρώτης μαντολινάτας μαζί με ιστορικές μορφές της Λευκάδας. Ήταν επίσης παρών στις πρώτες εκθέσεις φωτογραφίας που έγιναν στη Λευκάδα και που οργάνωσε ο “Ορφέας”.
Δεν υπάρχει βιβλίο ή περιοδικό με φωτογραφικό υλικό που να αναφέρεται στη Λευκάδα από τις δεκαετίες 1950 έως 1990 και αργότερα που να μην περιέχει φωτογραφίες του κ. Νίκου Πανοθώμου. Οι φωτογραφίες του μάλιστα ως επι το πλείστον ασπρόμαυρες είναι αναγνωρίσιμες είτε αναφέρεται το όνομά του, είτε όχι. Καταπληκτικές εκδόσεις ιδιώς των δεκαετιών 1950 – 1970 έχουν τη φωτογραφική σφραγίδα του Ν. Πανοθώμου. Όποιος ήθελε να γνωρίσει τη Λευκάδα του Αρ. Βαλαωρίτη και του Αγγ. Σικελιανού την γνώριζε πρώτα από τις φωτογραφίες του Ν. Πανοθώμου.
Η πρώτη του φωτογραφική μηχανή ήταν ένα κουτάκι KODAK στη δεκαετία του 1930 και ή πρώτη φωτογραφία που τράβηξε ήταν το λιμάνι της Λευκάδας γεμάτο από ιστιοφόρα πλοία.
Γι αυτόν η φωτογραφία ήταν το μέσο της σύλληψης της ομορφιάς της φύσης. Ο κ. Νίκος ήταν λάτρης της ομορφιάς του κόσμου και της αρμονίας του. Οι αρμονικές γραμμές ενός τοπίου τον συγκινούσαν το ίδιο με τις αρμονικές γραμμές του γυναικείου σώματος. Για να βρεί την άσπιλη ομορφιά, έγινε περιπατητής και πάντα με εξαιρετική παρέα διέσχιζε τη Λευκάδα, για να καταλήξει την κατάλληλη πάντα ώρα, στο ναό του Απόλλωνα στο ακρωτήριο Λευκάτα και να θαυμάσει την αποθέωση του Φωτός, να παλεύει με το κύματα του πελάγους στην προσμονή μιας αναδυομένης Σαπφώς.
Με το Φώς αυτό έπλασε υπέροχες φωτογραφίες παντοτινή παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές του κόσμου, που περιέχονται στο Λεύκωμα “Ετη Φωτός” με μια αρχαίγονη μητέρα με το παιδί της στο εξώφυλλο. Και να η απόδειξη της μεγάλης δύναμης της φωτογραφίας, αφού και η μητέρα αυτή, αθάνατη στη φωτογραφία, γέρασε και ξεκίνησε και αυτή το μεγάλο ταξίδι σχεδόν ένα μήνα πρίν από το φωτογράφο της τον κ. Νίκο Πανοθώμο.
Μετά τη δεκαετία του '60 οι εξορμήσεις του έγιναν πιο μακρινές με την σιέλ Lambretta του. Ακόμη και στα ογδόντα του η αγαπημένη του συνήθεια ήταν τα ταξίδια με λεωφορείο στην Ευρώπη και πάντα προετοιμαζόταν έτσι ώστε να έχει ελάχιστες αποσκευές, για να έχει μεγάλη ελευθερία κίνησης ώστε να δεί και να γνωρίσει όσο το δυνατόν περισσότερα. Και όταν δεν μπορούσε πλέον λόγω ηλικίας να ταξιδέψει, ταξίδευαν τα δώρα του στον κόσμο όπως ένα ταψί παραδοσιακού μελωμένου μπακλαβά στο ερωτικό Παρίσι.
Όταν έμπαινες στο βιβλιοπωλείο του, ακόμη και σε αυτή την ηλικία, τον έβλεπες σκυμμένο να διαβάζει πρίν σε υποδεχθεί με ένα διάπλατο χαμόγελο. Μάλιστα η αγαπημένη του ατάκα ήταν ενός στενού του φίλου, του Τάκη Λάζαρη, που του έλεγε: “Βλέπω διαβάζεις, άντε και μόλις θα σε εξετάσει ο Άγιος Πέτρος θα περάσεις, μην ανησυχείς!” και πάντα έλεγε την ατάκα και γέλαγε.
Πάνω απο την κεντρική πλατέια αν κάποιος σταματήσει και αφουγκραστεί πέρα από το σύγχρονο θόρυβο του χρήματος ... θα ακούσει πρώτα απ' όλα την αθάνατη φωνή της Μαρίας Κάλλας, - χωρίς χρόνο - , την ανάσα του πλήθους που την άκουγε, ανάμεσα και την ανάσα του Νίκου Πανοθώμου. Κατά δεύτερον από ένα στενό λίγο πιο κάτω τις ατέρμονες συζητήσεις του με τον Πανταζή Κοντομίχη, τον Πάνο Ροντογιάννη, τον Δήμο Μαλακάση, τον καθηγητή Κ. Μανούδη, τον Γερ. Περδικάρη, τον Νίκο Σβορώνο, τον Αντώνη Τζεβελέκη, τον Ζώη Κουτσάφτη, το βιολί και το τραγούδι του Κώστα Κατσή, τον δάσκαλο Φίλιππα, κ.α. Θα ακούσει και άλλους, αρκεί να τους σκεφτεί καλά και με αγάπη.
Σε αυτή την πλατεία τον συναντούσες τα τελευταία χρόνια και πάντα θυμάμαι μου είχε πεί ότι η ζωή “Θαρσείν Χρη” δηλαδή χρειάζεται θάρρος. Και όταν οι απώλειες των ανθρώπων της γενιάς του πύκνωναν πάλι, “Θαρσείν Χρη” απαντούσε.
Χρειάζεται θάρρος για να ζήσεις μια ζωή ωφέλιμη και να προσφέρεις στους άλλους. Χρειάζεται θάρρος για να αναζητήσεις τη γνώση κόντρα στην ευτέλεια. Χρειάζεται θάρρος για να συνεισφέρεις δημιουργικά στην ομορφιά του κόσμου. Χρειάζεται θάρρος για να είσαι άνθρωπος με την πραγματική έννοια του όρου.
Τον θυμάμαι πάντα να ακούει την πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Όπερας της Βιέννης, με τα ακουστικά στα αυτιά για να μην χάσει ούτε νότα, κόντρα στην βαρυκοϊα του.
Σαν να σηκώνω τώρα τα ακουστικά για να του διαβάσω το ποίημα που του αφιέρωσα στο βιβλίο μου “Εναντίωση”
Έκανα βόλτα στην ακρογιαλιά.
Βλέπω έναν άνθρωπο μεγάλο
με μακριά άσπρα μαλλιά
να κοιτάζει τον ορίζοντα...
- Να σου προσφέρω το βιβλίο μου,
μου λέει.
Είν' το βιβλίο της Ζωής
και της Αλήθειας.
Τ' ανοίγω...
- Μα δεν έχει σελίδες μέσα...
ούτε μία...
του λέω.
- Τό έγραψα με τις πράξεις μου
μου απάντησε
και χαμογέλασε.
Τον θυμάμαι να κρατάει στο χέρι, μία ολάνθιστη Παιώνια της Λευκάδας που καθρεφτιζόταν μαζί με τον λαμπερό ήλιο στα μάτια του.
ταξίδια αιώνια,
άρχισες!
Μια δέσμη φωτός
σε καλωσόρισε
στου Σύμπαντος
την άυλη
αυλή,
πέρα απ' την ύλη
τη θαμπή.
Της ομορφιάς ταξιδευτής
και του φωτός γραφέας,
τη γνώση πάντα αναζητάς
εκεί που εγεννήθηκε ο Ορφέας!
Το σώμα τ' ακατόρθωτο,
το πήρε ο Μορφέας,
το πήρε ο Μορφέας,
αφού ήταν ανίκανο
το πνεύμα να δεσμεύσει,
γιατί ήταν έτοιμο από καιρό,
να ταξιδέψει!
Οδύσσεια του Σύμπαντος
το λέν οι Ποιητές.
Οδύσσεια του βίου
αυτοί που αγάπησες!
Μια δέσμη φωτονίων
που προσπερνά
τις μαύρες τρύπες,
μακριά
απ' τις επίγειες λύπες
μακριά
απ' τις επίγειες λύπες
Μια δέσμη φωτονίων
με μάζα ελάχιστη,
ταχύτητες ιλιγγιώδεις
αναπτύσσει,
στο εναλλασόμενο,
του Σύμπαντος “κενό”,
που 'χει με φωτεινά
πνεύματα γεμίσει!
Γιάννης Φαλκώνης
8-2-2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου