https://nikiana.wordpress.com
Ένας από τους σημαντικότερους βιοτόπους του νησιού της Λευκάδας
Έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα στο ιστολόγιο αυτό για το δάσος των Σκάρων. Υπάρχει μάλιστα και ειδική κατηγορία με αυτόν τον τίτλο που περιλαμβάνει κάμποσες αναρτήσεις. Για την περιβαλλοντική υποβάθμισή του, για την καταστροφή που υφίσταται καθημερινά από τη διάβρωση και κυρίως από την υπερβόσκηση. Για το γεγονός να μην υπάρχει ενδεχόμενα σε κάποια χρόνια, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Αργοπεθαίνει καθημερινά το πανέμορφο αυτό δρυοδάσος, το μοναδικό στα Ιόνια Νησιά. Τα εναπομείναντα αιωνόβια ρουπάκια (βελανιδιές) εκπέμπουν εδώ και καιρό σήμα SOS -αρκεί ένας περίπατος στο βουνό για να το διαπιστώσει κάποιος- αλλά οι άρχοντες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του τόπου μας, η αρμόδια δασική Υπηρεσία, για άγνωστους σε μένα λόγους, κωφεύουν.
Τι έγινε αλήθεια με εκείνη την περιβόητη ομόφωνη απόφαση για την προστασία του δάσους που πάρθηκε πριν κάποιους μήνες (05.11.2008) στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Λευκάδας; Καλό είναι ο υπεύθυνος της εισηγήτριας τότε -και προς τιμήν της- δημοτικής κίνησης «Όλοι για τη Λευκάδα» να επανέλθει επί του θέματος. Δεν θέλουμε σε καμιά περίπτωση να πιστέψουμε ότι ήταν μια κίνηση εντυπωσιασμού…
Αναδημοσιεύουμε σήμερα από την ερευνητική μεταπτυχιακή εργασία -Τμήμα Βοτανικής Πανεπιστημίου Πατρών- της κ. Βαρβάρας Τρίγκου με τίτλο «Σημαντικοί βιότοποι και φυτά της νήσου Λευκάδας : προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας» το κομμάτι εκείνο που αναφέρεται στο δάσος των Σκάρων. Επισημαίνεται για μια ακόμη φορά και από επιστημονικής πλευράς η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η συνεχόμενη καταστροφή του δάσους. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας.
Το όρος Σκάρος βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Λευκάδας και έχει μέγιστο υψόμετρο 673 m. Αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από ασβεστολιθικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι φάσεως «Παντοκράτορα»), εκτός από τα εδάφη των ΒΑ πλαγιών του όρους, συμπεριλαμβανομένης και της κορυφής, που έχουν δημιουργηθεί από τριτογενείς αποθέσεις. Γενικότερα η περιοχή χαρακτηρίζεται από ελαφριές κλίσεις, αποστρογγυλωμένες κορυφές και μικρή διάβρωση. Στις παρυφές των ανατολικών πλαγιών του όρους Σκάρος βρίσκεται η Μονή Κόκκινης Εκκλησίας, που χτίστηκε στα τέλη του 15ου αιώνα και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα θρησκευτικά μνημεία του νησιού.
Το Μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησίας του 15ου αιώνα χτισμένο στις ανατολικές πλαγιές του όρους Σκάρος. Ένα από τα πιο παλιά θρησκευτικά μνημεία στο νησί της Λευκάδας.
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της περιοχής έγκειται στα υπολείμματα του δρυοδάσους που βρίσκεται στα ανώτερα τμήματα του όρους και αποτελείται απόQuercus frainetto, Q. ilex, Q. macrolepis και Q. pubescens. Στην περιοχή ίσχυε καθεστώς απαγόρευσης της βόσκησης και της υλοτομίας στο δάσος δρυός από το 1756 (Partsch 1889), μέχρι την περίοδο της αγγλοκρατίας (1810-1864), κατά τη διάρκεια της οποίας το δρυοδάσος του Σκάρου υφίστατο δασοκομική εκμετάλλευση και παρείχε σημαντικό ξυλαπόθεμα για την κατασκευή πλοίων (Ροντογιάννης 1974). Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1940-1945) κάηκε μεγάλος αριθμός δένδρων της περιοχής (Hofmann 1968), με αποτέλεσμα να απαντώνται σήμερα ελάχιστα μητρικά άτομα μεγάλης ηλικίας.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, το εναπομείναν δάσος δρυός στην άνω ζώνη του όρους βόσκεται εντατικά, με αποτέλεσμα η βλάστηση και η φυσιογνωμία του να έχουν υποστεί σημαντική υποβάθμιση.
Τόσο το δρυοδάσος, όσο και στην ευρύτερη περιοχή, κυριαρχεί η Q. pubescens. Σπανιότερη είναι η παρουσία των Q. frainetto και Q. macrolepis, οι οποίες φύονται αποκλειστικά στην άνω ζώνη του όρους, παρουσιάζουν σποραδική εξάπλωση και αντιπροσωπεύονται από άτομα μεγάλης ηλικίας, μερικά από τα οποία είναι εναπομείνοντα των παλαιών συστάδων. Η Q. macrolepis παρουσιάζει σποραδική εξάπλωση στις ανατολικές πλαγιές του όρους, ενώ η Q. frainetto στις νότιες.
Οι πλαγιές του όρους Σκάρος καλύπτονται από μακκία βλάστηση, μεγάλου ύψους, η οποία στα ανώτερα τμήματα του όρους εμφανίζει σημάδια υποβάθμισης λόγω της υπερβόσκησης. Τα περισσότερα χαρακτηριστικά είδη της πυκνής μακκίας, εκτός των μεμονωμένων ατόμων Quercus pubescens και Q. ilex, είναι τα ακόλουθα: Quercus coccifera, Pistacia lentiscus, Olea europae subsp. oleaster, Cotinus coggygria, Erica arborea, Myrtus communis, Phillyrea latifolia, Pistacia terebinthus, Coronilla emeroides, Crataegus monogyna, Cistus sp. και σε περιοχές που συγκρατούν περισσότερη υγρασία τα Arbutus unedo, Laurus nobilis, Fraxinus ornus, Rubus ulmifolius, κ.ά. Τα περισσότερα από τα παραπάνω taxa είναι δενδρώδους μορφής και ξεπερνούν σε ύψος τα 3 m. Πρέπει να σημειωθεί ότι εξαιτίας του αδιαπέραστου της βλάστησης, δεν κατέστη δυνατή η προώθησή μας στο εσωτερικό των συστάδων, αλλά από μακροσκοπική παρατήρηση, θεωρούμε ότι στην εκεί βλάστηση θα συμμετέχουν σε γενικές γραμμές τα ίδια είδη. Μια ιδιαίτερα ωραία και εκτεταμένη συστάδα από μακκία βλάστηση όπου επικρατεί η Arbutus unedo, καταγράψαμε στην ΝΑ πλευρά του όρους Σκάρος, στην οποία οι θάμνοι είναι μεγάλου ύψους, πυκνοί, σχεδόν χωρίς υπόροφο και το έδαφος βαθύ και πλούσιο σε χούμο.
Στον υπόροφο της πυκνής μακκίας βλάστησης παρατηρήθηκαν ή συλλέχθηκαν τα ακόλουθα φυτικά είδη: Bellis perennis, Teucrium chamaedrys, Brachypodium ramosum, Prasium majus, Dorychnium hirsutum, D. herbaceum, D. pentaphyllum, Prunella laciniata, Pteridium aquillimum, Digitalis laevigata, Allium neapolitamum, Cyclamen hederifolium, Geranium sp., κ.ά.
Στα ασβεστολιθικά πετρώματα της άνω ζώνης του όρους Σκάρος (υψομέτρου άνω των 500 m), κυριαρχούν τα είδη Phlomis fruticosa και Quercus coccifera. Στην ζώνη αυτή απαντώνται επίσης συχνά τα taxa Teucrium flavum, Veronica sp., Scutellaria rubicunda, Dorychnium hirsutum, Trifolium physodes, κ.ά. Γενικότερα η βλάστηση της ζώνης αυτής είναι υποβαθμισμένη και οι τοπικές φυτοκοινωνίες είναι φτωχές σε είδη, λόγω της έντονης βόσκησης που δέχεται η περιοχή.
Βάσει των παραπάνω, προτείνουμε να ληφθεί ειδική μέριμνα για να διασωθεί το δάσος Quercus που έχει απομείνει στα ανώτερα τμήματα του όρους Σκάρος. Η διάσωση του δάσους μπορεί να πραγματοποιηθεί αν προστατευθεί η περιοχή από πυρκαγιές στο μέλλον και κυρίως αν περιοριστεί η βόσκηση. Στην περιοχή υπάρχουν τρεις στάνες, οι οποίες πέρα από το γεγονός ότι έχουν υποβαθμίσει την βλάστηση της περιοχής με την υπερβόσκηση που ασκούν, έχουν υποβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό και την εικόνα της περιοχής, εξαιτίας ρίψης σκουπιδιών, αυθαίρετων κατασκευών εντός δάσους, κλπ. Καθίσταται λοιπόν σαφές, ότι απαιτείται η άμεση συνεργασία της αρμόδιας Δασικής Υπηρεσίας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, για να ληφθούν μέτρα άμεσης προστασίας και σωστής διαχείρισης της περιοχής.
Επίσης, θα θέλαμε να προσθέσουμε ότι η περιοχή του όρους Σκάρος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για εναλλακτικό τουρισμό (πεζοπορία, ποδηλασία, κλπ.), χάρις στην υπέροχη θέα που διαθέτει προς τις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας και την πλούσια μακκία βλάστηση που καλύπτει τις πλαγιές του βουνού. Απαραίτητη προϋπόθεση, όμως για τα παραπάνω είναι να αποκατασταθεί η αισθητική εικόνα που παρουσιάζει η ευρύτερη περιοχή του δάσους δρυός και κυρίως να ληφθούν τα απαραίτητα διαχειριστικά μέτρα για την προστασία του σημαντικού αυτού οικότοπου.
Πηγή: Μεταπτυχιακή εργασία της κ. Βαρβάρας Τρίγκου με τίτλο «Σημαντικοί βιότοποι και φυτά της νήσου Λευκάδας : προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας», Τμήμα Βοτανικής Πανεπιστημίου Πατρών, 2006.
Σημ.: Οι φωτογραφίες από το δάσος των Σκάρων είναι δικές μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου