ΓΙΑΤΙ Η ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΙΑΚΙ ΚΑΤΑ ΤΟΝ OΜΗΡΟ, ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΝ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ

Αρχική Σελίδα arrow Ομηρικά arrow ΠΕΡΙ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ Α
ΠΕΡΙ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ Α
07.10.11
omiros-300x157


http://www.ithacanews.gr


Του Επαμεινώνδα ΓΑΖΗ*


Α ΜΕΡΟΣ, Ο Όμηρος μας διδάσκει, πως υπάρχουν

τέσσερα κύρια νησιά στο Βασίλειο του Οδυσσέα και

ένα τμήμα της ηπειρωτικής χώρας (Νήρικος), που

είχε καταλάβει ο Λαέρτης, όταν βασίλευε στην Ιθάκη,

τα οποία κατοικούνταν από το Λαό των Κεφαλλήνων!

Το τμήμα της ηπειρωτικής χώρας (ακτή ηπείροιο),

όπου βρίσκονταν η καλοχτισμένη πόλη

– κάστρο Νήρικος, είναι απολύτως εξακριβωμένο

και επιβεβαιωμένο από τις πινακίδες με Γραμμική Β,

που βρέθηκαν στο Ανάκτορο της Πύλου, ότι δεν

είναι άλλο παρά το ΒΔ τμήμα της Ακαρνανίας!


Τα τέσσαρα αυτά νησιά, τα τοποθετεί ο Ποιητής

με σαφήνεια (σε πάμπολλα χωρία), ως εξής:


1. Δυτικότερα και πιο απόμακρα από τα άλλα τρία,

τοποθετεί την ξέφαντη κι από μακριά

ορατή «ευδείελον»

ΙΘΑΚΗ, λόγω του μεγαλοπρεπούς βουνού

της Νήριτου. (Βλ. ΣΗΜ. 1η, 2η & 3η)


2. Ανατολικά προς Νοτιοανατολικά, τη Ζάκυνθο,

το τελευταίο από τα τέσσαρα, και


3. Στο ενδιάμεσο Ιθάκης και Ζακύνθου

τοποθετεί ένα φυσικό ζεύγος νησιών,

τα οποία ονομάζει Δουλίχιο και Σάμη.





ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ( με τον Αρχαίο προσανατολισμό)


Αυτή η τοποθέτηση δεν είναι τυχαία. Είναι η φωτογραφική

ή χαρτογραφική αποτύπωση των τεσσάρων νησιών

του Βασιλείου του Οδυσσέα και μάλιστα με απόλυτη

ακρίβεια. Οι περιγραφές του κορυφαίου Επικού Ποιητή

είναι ακριβέστατες, γι’ αυτό και ο Στράβων τον

χαρακτήρισε «αρχηγέτην είναι της γεωγραφικής

εμπειρίας Όμηρον». Δεν υπάρχει, βεβαίως, απολύτως

καμία αμφισβήτηση αυτής της τοποθέτησης των

τεσσάρων νησιών, διότι η περιγραφή αυτή

δεν είναι η μία και μοναδική σε ένα κάποιο

χωρίο της Οδύσσειας.

Στο πρώτο και βασικό χωρίο μας πληροφορεί:

ναιετάω δ’ Ιθάκην ευδείελον: εν δ’ όρος αυτή


Νήριτον εινοσίφυλλον, αριπρεπές: αμφί δε νήσοι


πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδόν αλλήλησι,


Δουλίχιόν τε Σάμη τε και υλήεσσα Ζάκυνθος.


αυτή δε χθαμαλή πανυπερτάτη ειν αλί κείται


προς ζόφον, αι δέ τ’ άνευθε προς ηώ τ’ ηέλιόν τε.


αὐτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται


πρὸς ζόφον, αἱ δέ τ᾽ ἄνευθε πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε, (Οδ. ι, 21-26)


Κατοικώ στην Ιθάκη την ξέφαντη· σ’ αυτήν υψώνεται ένα βουνό


το Νήριτο, δασωμένο και μεγαλοπρεπές· στις δυό πλευρές της


βρίσκονται πολλά νησιά πολύ κοντά το ένα με τ’ άλλο,


το Δουλίχιο και η Σάμη δίπλα – δίπλα και η δασωμένη Ζάκυνθος.


Η Ιθάκη βρίσκεται χαμηλά στην απέραντη θάλασσα

και πιο απόμακρη απ’ όλα


προς τη δύση, ενώ τα άλλα μακριά στη θάλασσα προς

το χάραμα και τον ήλιο (Ε.Γ.)


Με την ίδια ακριβώς γεωγραφική τοποθέτηση

αναφέρονται τα τέσσαρα νησιά και στα επόμενα χωρία

(Οδ. α, 246), (Οδ. π, 123), (Οδ. τ, 131)!


ὅσσοι γὰρ νήσοισιν

ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,


Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε

καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ,


ἠδ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα

κοιρανέουσι, (Οδ. α, 246) και (Οδ. π, 123)


ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,


Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ,


οἵ τ᾽ αὐτὴν Ἰθάκην εὐδείελον

ἀμφινέμονται, (Οδ. τ, 131)


Με φωτοαντιγραφική ακρίβεια έρχεται και ο

Ύμνος στον Απόλλωνα να επιβεβαιώσει την

γεωγραφική τοποθέτηση των τεσσάρων νησιών




ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ


καί σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης

τ’ ὄρος αἰπὺ πέφαντο,


Δουλίχιόν τε Σάμη τε

καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος.


και μεταξύ αυτών κάτω απ’ τα σύννεφα φανερώνεται

το πανύψηλο βουνό της Ιθάκης,


και πιο εδώ το Δουλίχιο και η Σάμη και η δασωμένη

Ζάκυνθος (Ε.Γ.)


Βεβαίως και ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του

(ΧΙΙΙ 711-712) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές,

όταν γράφει:


Now they were carried past Dulichium’s anchorage;

past Same,


and the houses of Neritos; and Ithaca, cunning

Ulysses’s kingdom.


Τώρα περάσαμε από το αγκυροβόλιο του

Δουλίχιου, περάσαμε τη Σάμη


Και τα σπίτια του Νήριτου, και την Ιθάκη

το βασίλειο του μισητού Οδυσσέα. (Ε.Γ.)


Εκείνος όμως, που πανηγυρικά επιβεβαιώνει

τη γεωγραφική τοποθέτηση των τεσσάρων νησιών,

όπως την περιγράφει ο Όμηρος, είναι ο Βιργίλιος

στην Αινειάδα του (AENEID, III, 270-275):





iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos


Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis.


effugimus scopulos Ithacae, Laertia regna,


et terram altricem saevi exsecramur Ulixi.


mox et Leucatae nimbosa cacuminal montis


et formidatus nautis aperitur Apollo.


Τώρα φανερώνεται πάνω απ’ τ’ αφρισμένα

κύματα η δασωμένη Ζάκυνθος


και το Δουλίχιο και η Σάμη και τα απότομα

γκρέμια του Νήριτου


Ξεπερνάμε γρήγορα τις βραχοκορφές

της Ιθάκης, του Λαέρτη το βασίλειο,


και στο πέρασμά μας αναθεματίζουμε

τη χώρα που γέννησε τον Οδυσσέα.


Σύντομα και του Λευκάτα εμφανίζεται η

συννεφοσκεπασμένη λοφοσειρά


και ο Ναός του Απόλλωνα, τον οποίο

οι ναυτικοί φοβούνται. (Ε.Γ.)


Προφανώς οι παραπάνω γεωγραφικές

περιγραφές μας βεβαιώνουν ότι μεταξύ

της Ομηρικής Ιθάκης και της Ζακύνθου,

είναι τοποθετημένα τα δύο δίδυμα νησιά Δουλίχιο και Σάμη.


Πέρα όμως απ’ αυτή τη γεωγραφική

τοποθέτηση, που υπάρχει στα παραπάνω

χωρία, υπάρχει σε αυτά και η γραμματολογική

και συντακτική σύνδεση μεταξύ των νησιών.

Όπως θα διαπιστώσει ο καθένας από την

ανάγνωση των παραπάνω χωρίων,

στις λέξεις Δουλίχιο και Σάμη, τόσο

στις τέσσερεις επαναλήψεις της

Οδύσσειας όσο και στον Ύμνο στον Απόλλωνα,

καθώς και στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου

αλλά και στην Αινειάδα του Βιργίλιου, η σχέση

των δύο μεσαίων νησιών ταυτοποιείται

αποκλειστικά με τον δύο φορές

επαναλαμβανόμενο συμπλεκτικό

σύνδεσμο …τε …τε … (Λατ. –que …–que).

Αυτό φανερώνει μονοσήμαντα ότι

τα δύο στοιχεία, που συνδέει ο σύνδεσμος αυτός,

βρίσκονται σε πολύ – πολύ κοντινή σχέση ή

απόσταση ή θέση μεταξύ τους και αποτελούν,

κατά συνέπεια, ένα φυσικό ζευγάρι!

[Δουλίχιόν τε Σάμη τε – Dulichiumque

Sameque]. Και η γραμματολογική και η

συντακτική τοποθέτηση στα παραπάνω

κείμενα (και στις 7 επαναλήψεις), επιβεβαιώνει

την απόλυτη εγγύτητα των δύο αυτών νησιών

. Το Δουλίχιο και η Σάμη αποτελούν ένα αιώνιο




φυσικό ζευγάρι μέσα στο Ιόνιο πέλαγος.

Η θέση αυτή είναι και θέση των μεγαλύτερων

Ομηρικών Λεξικών στον Κόσμο!

A nearer connexion is marked by τε…τε… =

μία πολύ κοντινή σχέση προσδιορίζεται

από τα …τε…τε…, μας επισημαίνει στο

«A Greek-English Lexicon, based on

The German Work of Francis Passow,

by Henry George Liddell and Robert Scott».

Και βέβαια ο ίδιος ο Όμηρος επισφραγίζει

αυτή την άποψη με τη φράση της Ιλιάδας,

«οι δ’ Άργος τ’ είχον Τίρυνθά τε τειχιόεσσαν»

(Ιλ. Β, 559). Υπήρχαν κοντινότερες πόλεις

στην αρχαιότητα από το Άργος και την Τίρυνθα,

τις οποίες συνδέει ακριβώς με … τε … τε …;


Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, που εδρεύει

στη Θεσσαλονίκη, στην Πύλη για την Ελληνική

Γλώσσα και στη μελέτη του για την

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

και στο Κεφάλαιο Αρχές της Αρχαιοελληνικής

Γλώσσας, στο λήμμα «Σύνδεσμοι»,

γράφει για το τε: «Είναι ένα εγκλητικό μόριο

(πβ. λατινικό que), που σημαίνει ό,τι και το και.

Η συχνότητα της χρήσης του δεν είναι μόνο

συνάρτηση της εποχής (είναι αρχαϊκό στοιχείο

και με το πέρασμα του χρόνου περιορίζεται)

αλλά και του κειμενικού είδους. Το βρίσκουμε

πολύ συχνά στον Όμηρο και λιγότερο στους

κλασικούς. Ο Πλάτων το χρησιμοποιεί πολύ

ως σημείο ποιητικού ύφους και αρχαϊκότητας.

Στον Ηρόδοτο είναι συχνότερο απ’ ό,τι στον

Θουκυδίδη και στον Ξενοφώντα είναι σπάνιο, ενώ

λείπει εντελώς από τους ρήτορες και τις επιγραφές,

των οποίων η γλώσσα είναι πιο κοντά στην

καθομιλουμένη. Στην τυπική του εκδοχή είναι

διπλασιασμένο, ώστε να συνδέσει

δύο στοιχεία τα οποία ζεύγνυνται με φυσικό τρόπο».

Και βέβαια όταν τα δύο στοιχεία είναι νησιά,

αυτή η ζεύξη σημαίνει ότι αποτελούν ένα αιώνιο

φυσικό ζευγάρι, τίποτε λιγότερο

και τίποτε περισσότερο!


Βεβαίως ο Όμηρος στο πρώτο χωρίο, που




αναφέραμε (Οδ. ι, 21-26), μας δίδαξε

με σαφήνεια, πως τα άλλα νησιά, πλην της Ιθάκης,

βρίσκονταν πολύ κοντά μεταξύ τους, με τη φράση

«μάλα σχεδόν αλλήλησι» και ίσως δεν χρειαζόταν

όλη αυτή η λεπτομερέστερη έρευνα, η οποία

όμως επιβεβαιώνει απόλυτα και επισφραγίζει

την άποψη ότι ο Όμηρος και τοποθετεί

δίπλα – δίπλα τα δύο αυτά νησιά και επί

πλέον ότι γνωρίζει πολύ καλά τις τοποθεσίες

που περιγράφει!


Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Ποιητή πρέπει

να ψάξουμε στο Ιόνιο Πέλαγος για ένα φυσικό

και αιώνιο ζευγάρι νησιών με τα παραπάνω

χαρακτηριστικά. Φυσικά ζευγάρια νησιών

στο Ιόνιο υπάρχουν δύο, οι Παξοί και οι Αντίπαξοι

και η Κεφαλονιά με το Θιάκι.

[Το δεύτερο ζευγάρι παλιότερα και

για πολλούς αιώνες ονομάζονταν Μεγάλη

και Μικρή Κεφαλονιά ή Κεφαλονιά και Αντικεφαλονιά

(J. Partsch, Kephallenia σ. 46)].

Το πρώτο ζευγάρι Παξοί και Αντίπαξοι

δεν μπορεί να ερευνηθεί, να συγκριθεί και

να ταυτιστεί με νησιά που βρίσκονται αμέσως

μετά τη Ζάκυνθο, γιατί δεν έχει καμία γειτονική

ούτε και οπτική καν σχέση με τη Ζάκυνθο και την

Ηλεία. Αναμφισβήτητα το μόνο σημερινό ζευγάρι,

που σύμφωνα με τις περιγραφές του Όμηρου

μπορεί να ταυτιστεί με το φυσικό ζευγάρι Δουλίχιο

και Σάμη, είναι αποκλειστικά και μόνο η Κεφαλονιά

με το Θιάκι! Δεν μπορεί να υπάρξει η παραμικρή

αμφισβήτηση σ’ αυτήν την τοποθέτηση, μιας και

μελετάμε τον Όμηρο κι όχι τον Στράβωνα ή

τον Απολλόδωρο ή τον Εκαταίο ή τ

ον οποιονδήποτε κορυφαίο Ομηριστή!


[ΣΗΜ. 1η. Ακόμη όμως κι αν δεχθούμε τη

λέξη «ευδείελον» ως καλόδυση, η Ιθάκη ήταν

καθαρά η δυτικότερη όλων των νησιών του βασιλείου

του Οδυσσέα, μιας και ο Λίβιος μας βεβαιώνει ότι

«η Λευκαδία παλιότερα ήταν χερσόνησος,

το δυτικό τμήμα της οποίας ήταν ενωμένο με την Ακαρνανία»

. Το δεδομένο αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι οι Αρχαίοι, εσφαλμένα μεν, αλλά αποδεδειγμένα, είχαν λάθος προσανατολισμό. Θεωρούσαν την κατεύθυνση Κόρινθος – Κορινθιακός Κόλπος – Εκβολές Αχελώου – Ακαρνανία – στόμιο Αμβρακικού – Θεσπρωτία, ως μία ευθεία καθαρά από Ανατολή προς Δύση και παράλληλα μ’ αυτή τη γραμμή ήταν τοποθετημένα και τα Ιόνια νησιά. Υπήρχε ουσιαστικά μια λανθασμένη περιστροφή κατά περίπου 60ο προς τα δυτικά της σημερινής Β–ΒΔ κατεύθυνσης, η οποία εξισώνονταν με τη Δ τότε κατεύθυνση. Τον λανθασμένο αυτό προσανατολισμό διέγνωσε και ο J. Partsch στις μονογραφίες του για τα Ιόνια Νησιά.


ΣΗΜ. 2η. Eνταύθα παρεμβαίνει μια σπουδαία παρατήρησις ως προς τον προσανατολισμόν των Iονίων νήσων, την οποίαν οφείλομεν εις τον J. Partsch. Eις την Mονογραφίαν του περί Kερκύρας (1877, 73) και περί Kεφαλληνίας και Iθάκης απέδειξεν ο βαθύς ούτως γνώστης των Iονίων νήσων, ότι μαρτυρείται η τάσις των κατοίκων και επισκεπτών των νήσων τούτων να θεωρούν την νοτίαν ή νοτιοανατολικήν κατεύθυνσιν της ηπειρωτικής ακαρνανικής ακτής και των νήσων ως καθαρώς ανατολικήν. Συγκεκριμένως, απέδειξεν ότι όλοι οι αρχαίοι και μεσαιωνικοί συγγραφείς, ακόμη και γεωγράφοι, ως ο Στράβων, επίστευον ότι η γραμμή της ακτής από της Kερκύρας, μέσω του στομίου του Aμβρακικού Kόλπου μέχρι του Kορινθιακού είχε κατεύθυνσιν από Δυσμών προς Aνατολάς και την ιδίαν κατεύθυνσιν είχον και αι παρά την γραμμήν ταύτην νήσοι. (γράφει ο W. Dörpfeld).


ΣΗΜ. 3η. Στους χάρτες που ακολουθούν και σε πολλούς άλλους ακόμη, όπως του Πτολεμαίου, του Ηρόδοτου και πολλών άλλων, καταδεικνύεται ότι από Κόρινθο μέχρι Κέρκυρα ήταν μία ευθεία από Ανατολή προς Δύση και της ηπειρωτικής ακτής της Ελλάδος και των πλησίον της Ιόνιων νησιών.]


Συνεχίζεται





ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ κατά Εκαταίο (6ος αι. π.Χ), Ερατοσθένη (194 π.Χ) και Στράβωνα (18 π.Χ)

ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΛΕΥΚΑΔΑ

Παρασκευή, 27 Δεκεμβρίου 2013

http://elgeorgakis.blogspot.gr/


ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΛΕΥΚΑΔΑ




Η ΔΙΑΝΑ

ΤΟΥ ΝΟΤΗ ΜΠΡΑΝΕΛΛΟΥ

-Μπα, μπα, μαρή, κιο παραγίν’κε το κακό τση… Αυτήν δεν είναι «διάνα», χριστιανή μ’, είναι ξεπατωμός, ο Θέος να με σ’χωρέσει…

-Έλα, μαρή τσάτσα κι η αφεντιά σ’, τώρα!… Εγέρασες και σ’ αμποδάν’ ούλα! Ε, νύχτα που ‘ναι, το ρίχτ’ και τσότσο όξ’ ο κόσμος, να ξεδώκ’ ο νους του… -Τσώπα, καημένε, π’ θα μ’ τσου διαφεντέψ’ς κιόλας, δε ντρέπονται και δε σ’καίνονται, λέου ‘γώ… Και καλά οι κονσόλ’, εκείν’ οι άλλ’ όμως, ν’κοκυραίοι ανθρώπ’; Αυτοίν’ κάν’νε τα χ’ρότερα. Μόλ’ς βγει στ’ (μ)πιάτσα η μουζ’κή, πιάνονται αλαμπρατσέτο ούλ’ αντάμα, απ’ τα’ ναι πάντα του δρόμου στ’ν άλλ’ και με το «παραπάμ-παμ-παμ, παραπάμ-παμ-παμ» τση Διάνας, αρχ’νάνε εκειούς τσου σάλτους και τα’ αμποξίδια, π’ όγοιος βρεθεί μπροστά τσου πάει, τονε γκρεμίσανε, μαγάρι να ‘ναι κι εκατό χρονώνε. Άσε πάλε εκειές τσι καλότ’χες τσι κ’τσούνες, π’ όσες μείν’νε απούλ’τες, τσι πέρν’νε οι κονσόλ’ και τσι πετάνε ταψήλου κι όγοινε χριστιανό λάβ’νε πέφτοντας στο κεφάλ’ του, τον αφ΄ήν’νε καντάδο. -Κι εσύ πάλε, χριστιανή μου, μη (μ)παγαίνεις μπροστά τσου, σα (γ)και να ‘σαι κάνα τζόβενο, να μη σε γκρεμίζ’νε.

-Τι μ’ τσαμπ’νάς αυτού, μαρή ζουρλή; Ποιος πάει μπροστά τσου; Άλλ’ πρεμούρα δεν έχω, παρά να πάου μπροστά στου βουρλσμέν’ς!… Αλλά, μπορώ δα, να μη (γ)κάμω και τ’ στραβομάρα μου; Σ’κώθ’κα η καψερή τα’ν ώρα που γύρ’ζε το ταμπουρλάκι, ντύθηκα και χαζίρεψα το καντήλ’ μου. Έπλ’να τα’ (γ)κούπα του, τα’ άλλαξα τα’ (γ)καντηλήθρα και τόστριψα καινούρια φ’τίλια και πήρα το μαστραπά μου να πάου στ’ «Διάνα» να πάρω τα’ «αμίλ’το νερό» και τη (γ)κ’τσούνα μ’ και να γυρίσω δελόγκου στ’ μαγκουφιά μ’. Σ’λογίστ’κα όμως να πάρω καλύτερα τα’ λαΐνα μου. Βάνω, λέου, στο καντήλ’ μου, ραντίζω και το σπίτ’ κι όσο περ’σέψ’ το ‘χω για τα’ν αυγή, να μη ματαβγαίνω. Όμως, όχι, λέει, δε σ’ αφήν’νε οι κονσόλ’ ν’ αγιάσ’ς… Πάου, π’ λες, στο παζάρι, εδεκεί στη «βρύσ’ τ’ Αρέθα» και τα’ν ώρα π’ διάβαιν’ η μουζ’κή, απ’θώνω τα’ λαΐνα μου να γιομόσ’. Απάν’ στ’ν ώρα μ’ πετιέται, τση μαύρ’ς, ένας κόνσολας, τα’ν αρπάζ’ αλέστα κι αρχινάει τα κοσάκια και τσου σάλτους μπροστά απ’ τ’ «διάνα». Πάου κι εγώ η κακοφούρτ’νη από κοντά του και με σένια (δεν έκανε να κρίνω βλέπ’ς, για το δόλιο τ’ αμίλ’το νερό) το (μ)παρακαλάου να μ’ τ’νε δώκ’. Ναι, κυρά μ’… στο νου το ‘χε ο παλιόμ’λος. Με τυράγν’σε ίσαμ’ απάν’ στα «Χάβρ’κα» κι εδεκεί κάν’ ότ’ θα μ’ τ’νε δώκ’. Απλώνω το χέρ’ η καψερή να (ν)τ’ (μ)πάρω. Εκειός ο αγγελοκρουσμένος όμως τσι δίν’ ναι ταψήλου και πέφτ’ και γίν’κε τρίψαλα. Oραντίς κι είδα τέτοι πράμα, μούρτε τσαβαριαμέντο τσι πολύπαθ’ς κι αν’ξα κι εγώ το στόμα μ’ και δεν ήξερα τι έλεγε. «Μπα, π’ να μη σ’ εύρει ο άλλος χρόνος, παλιόμ’λε. Π’ να σε φάει κακό μαύρο χτικιό, αχρόνιαστε… Ν’ ακούσω γλήγορα τ’ απόφωνά σου… Π’ όπως μ’ αγγούσεψες απόψε, να σε σπαβεντάρ’ η Κυρά Φανερωμένη». Μωρέ… θα (ν)τόλεγα κι άλλα, αλλά, όπως στεκόμ’να στ’ μέσ’ στο παζάρ’ κι ερχόνταν’ ούλ’ εκείν’ η τσέτα, αλαμπρατσέτα, με τα σαλτίδια τση και τα’ αμποξές τση, μ’ δίν’ ναι και με πετάει μέσ’ στ’ αυλάκι ξερή… Κι έμ’να εδεκεί, ίσαμε π’ διάβ’κε «παραπάμ-παμ-παμ, παραπάμ-παμ-παμ» η μουζ’κή κι ούουουουλο κειό το πόπολο που τα’ν ακ’λούθαγε και στα στερνά κι ο Σταύρος, σαλτέρνοντας κι η αφεντιά τα’, με τα’ (γ)κόφα του παραμάσκαλα, γκαρίζοντας: «κ’τσούνεεεες…».

-Σπολλάτη, μαρή τσάτσα… Να ‘σαι και του χρόν’ καλά, να λες…

-Εεεε… Δεν είπα δα και τίποτσι…

*Παναγιώτη Τ. Ματαφιά (Νότη Μπρανέλου), Απ’ τον Αη-Μηνά ίσαμε τον Πόντε, Αθήνα 1992, σελ. 17-18.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Καλή χρονιά.Ποιά καλή χρονιά.Μας έχουν μαυρίσει την ψυχή.Ποιά έθιμα και ποια διάθεση;Η πρωτοφανής ληστεία των εισοδημάτων, στο όνομα της κρίσης, εχει παγώσει τα χαμόγελα και εχει ανατρέψει τις ζωές ολων.Και το 2014θα είναι χειρότερο αφου έρχονται και άλλες’’ κεραμίδες’’ από την εφορία καθως και νεες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις.Και ενώ εχουν ομολογήσει ότι η τρόικα 'εκανε λάθος στήν συνταγή της με την περιπτωση της Ελλάδας, φέρνουν και νεα βάρβαρα, άδικα και αντιαναπτυξιακά μέτρα τα οποία θα οδηγήσουν σε περαιτέρω ύφεση την οικονομία.Αυτο σημαίνει ότι η ανεργία θα εκτιναχθεί πανω απο 24% με 1,5 εκατομμύριο ανέργους και οι μισθοί-συντάξεις θα περικοπούν πάλι σε σημείο να μιλάμε για φιλοδωρήματα.Ειναι πλέον δεδομένο οτι οι μισθοί παντού- σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα- θα μειωθούν στα 600-700 ευρω και οι συντάξεις για όλους στα 450-500 ευρώ.Παράλληλα τα λουκέτα και οι απολύσεις στις επιχειρήσεις θα λάβουν εκρηκτικές διαστάσεις και ολα δείχνουν οτι το 2014 θα ειναι εφιαλτικό.

Ας δούμε ομως τα Λευκαδίτικα έθιμα της πρωτοχρονιάς, για να ξεφύγουμε, έστω για λίγο, απο την κατήφεια, την κατάθλιψη και την ανασφάλεια.

Εμένα βαθειά χαραγμένα στη μνήμη μου, στα παιδικά μου χρόνια στη Λευκάδα, είναι η Διάνα και τα φαρομανητά.Και όχι μόνο.Τα μονά-ζυγά τα μαντολάτα εξω απο το κουρείο του Σπύρου Μπόρσα στην κεντρική αγορά αλλά και η στρούνα που μου εδινε κάθε χρόνο μια καταπληκτική γυναίκα, η Ελένη η Καλογιάναινα, η μητέρα του ηθοποιού Ηλία Λογοθέτη.Ηταν ενα εικοσάρικο δραχμές.Το ιδιο ποσό θυμάμαι μου έδινε και ο παπούς μου ο Νιόνιος- ενας καλόκαρδος μεροκαματιάρης μπρανέλος- που δεν θα τον ξεχάσω ποτέ για την αγάπη και την ζεστασιά του.



-Οι κουτσούνες:Κουτσούνες λέγονται οι αγριοκρεμμύδες. Θεωρούνται σύμβολα τύχης. Παιδιά -και όχι μόνο- ξεριζώνουν κουτσούνες απ’ τις εξοχές της Χώρας και των χωριών και τις πηγαίνουν στα σπίτια τους ή τις πουλάνε. Στα χωριά τις έβαζαν στο κατώι, πάνω σε μια καπάσα ή ένα βαένι με λάδι ή τις κρεμούσαν σ’ ένα πατωμάτερο. Στη χώρα τις τοποθετούσαν στην κουζίνα.

-Η βασιλόπιτα:Το καθιερωμένο γλύκισμα των ημερών και το παραδοσιακό λευκαδίτικο γλυκό, το ταιριαστό σε κάθε περίσταση: η λαδόπιτα, ή κουσμερή, που την Πρωτοχρονιά λέγεται «βασιλόπιτα». Οι λαδόπιτες ήταν μελόπιτες (με μέλι), ζαχαρόπιτες (με ζάχαρη) ή πετιμεζόπιτες (με πετιμέζι, δηλ. σιρόπι βρασμένου μούστου). Την έκοβε ο αρχηγός της οικογένειας το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς. Έκοβε πρώτα ένα κομμάτι για τον Χριστό, ύστερα της Παναγίας, του Αγ. Βασιλείου και για κάθε μέλος της οικογένειας. Όποιος πετύχει στο κομμάτι του το κρυμμένο φλουρί, θα’ ναι ο καλότυχος της χρονιάς.

-Τα κάλαντα;«Το πρωί της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα. Οι νοικοκυρές τους έδιναν, για το καλό, χρήματα, πίτα κ.ά. φιλέματα. Στη χώρα έβγαιναν την παραμονή, μα όχι μόνο παιδιά. Γύριζαν και οι μεγάλοι. Έτσι, οι ψαράδες των παραλιακών συνοικιών έφκιαναν μια μικρή βάρκα, τη φώτιζαν, την στόλιζαν όμορφα και κρατώντας την στα χέρια, έψαλαν τα κάλαντα. Μπροστά πήγαινε ο αρχηγός των καλαντάρηδων μ’ ένα πορτοκάλι στα χέρια, που συνήθως το τοποθετούσαν μέσα σε πιατέλο στρωμένο με κεντητό πετσετάκι. Μαζί τους είχαν κι ένα φωνόγραφο «για να τα λέει μελωδικά!». Χτυπούσαν τις πόρτες κι έλεγαν: «Να τα πούμε;»-«Πέστε τα, ψυχούλα μου», ακουόταν η απάντηση από μέσα.

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία,
Βαστάει πένα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι.
Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί ομίλει:
-Βασίλη μ’, πούθεν έρχεσαι και πούθε κατεβαίνεις;
-Από το σπίτι μ’ έρχομαι και στο σκολειό πηγαίνω.
-Βασίλη, αν ξέρεις γράμματα, πες μας την Άλφα-Βήτα
Και στο ραβδί του ακούμπησε να πει την Άλφα-Βήτα.
Μα το ραβδί του ήταν ξερό και εβλάστησε κλωνάρια
Και στα κλωνάρια εκάθονταν πουλιά και κελαηδούσαν
Και τα εβλόγαε ο Χριστός, Χριστός και Παναγιά.
Και του χρόνου νάσαστε όλοι καλά!.

-Η Διάνα:Η «Διάνα» είναι πρωτοχρονιάτικο έθιμο της χώρας. Πρόκειται μάλλον για κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς, γύρω στις 4.π.μ., έβγαινε η μπάντα της Φιλαρμονικής και γύριζε μέσα στην πόλη παίζοντας το «εωθινό» και τα κάλαντα, μέχρι να ξημερώσει. Τα παλιότερα χρόνια τη «Διάνα» ακολούθαγαν σχεδόν όλοι οι Λευκαδίτες, με πρωταγωνιστές τους ντορατζήδες, που με τις εύθυμες φάρσες τους προκαλούσαν μεγάλο φαρομανητό.

Ο Παν. Ματαφιάς εικάζει ότι το όνομα της «Διάνας» προέρχεται απ’ την ιταλική λέξη Diana, που σημαίνει Αυγερινός και εγερτήριο, το χρονικό διάστημα μεταξύ 4 και 8 π.μ. μια και οι ώρες αυτές συμπίπτουν με τις ώρες που τελείται η πρωτοχρονιάτικη Διάνα. Να σημειωθεί εδώ ότι ενώ η Φιλαρμονική σήμερα βγαίνει αργότερα, διάφορες παρέες, αναβιώνουν τη «Διάνα», προκαλούν στο πέρασμα τους βιβλική καταστροφή, ακόμη και σε περίπτερα κ.ά. καταστήματα του Παζαριού. Νομίζω πάντως ότι ανάμεσα στις καλοστημένες φάρσες και τους βανδαλισμούς υπάρχει μεγάλη διαφορά.

-Το αμίλητο νερό:Την ώρα που γινόταν η Διάνα, οι νοικοκυρές έπρεπε να σηκωθούν και να πάρουν απ’ τις διάφορες βρύσες της χώρας το «αμίλητο νερό». Αυτή που θα το’ παιρνε, έπρεπε να μην μιλήσει καθόλου από τη στιγμή που θα’ βγαινε απ’ το σπίτι ώσπου να επιστρέψει. Με το νερό αυτό, οι νοικοκυρές γέμιζαν το ανανεωμένο καντήλι στο εικονοστάσι, ραντίζοντας τις τέσσερις γωνιές του σπιτιού, ψιθυρίζοντας ευχές για να τους πάει καλά ο καινούριος χρόνος. Για να τις πειράξουν οι «κονσόλοι», πολλές φορές έσπαγαν τα αγγειά των γυναικών για να τις προκαλέσουν να μιλήσουν. Όσες άντεχαν στον πειρασμό, γύριζαν αμίλητες στο σπίτι για να πάρουν καινούριο δοχείο. Με την λειτουργία, γίνονται επισκέψεις στα συγγενικά σπίτια ή στους αναδεχτούς και οι νοικοκυραίοι κάνουν την στρούνα (μπουναμά), για το καλό.Παλιότερα πρόσεχαν πολύ το ποδαρικό, δηλ. ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους. Πολλές φορές καλούν παιδιά ή όποιους θεωρούν καλοΐσκιωτους για να τους κάνουν ποδαρικό, με το σχετικό φιλοδώρημα. Εννοείται ότι αποφεύγουν αυτούς που θεωρούν γρουσούζηδες. Τέλος, χαρακτηριστικό των ημερών είναι το χαρτοπαίγνιο, για το καλό κι αυτό (!!!), που μπορεί να αφορά μικροποσά, μπορεί όμως να πρόκειται και για αρκετά χρήματα.

ΣΣ :Στοιχεία του αφιερώματος αντλήθηκαν απο παλαιότερη ανάρτηση του http://meganisinews.eu/

ΕΥΧΟΜΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ-ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ